Numer umowy: 0094/NPRH3/H12/82/2014
Okres realizacji: 2014-2017
Jednostka: Instytut Anglistyki
Streszczenie projektu:
Cechy fonologiczne i morfo-syntaktyczne języka i dyskursu polskich dzieci rozwijających się dwujęzycznie w kontekście emigracji do Wielkiej Brytanii
Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
Rozwój językowy dzieci dwujęzycznych przebiega inaczej niż ich jednojęzycznych rówieśników, ponieważ dzieci te jednocześnie przyswajają fonologię, morfo-składnię, i słownictwo dwóch, często bardzo różniących się od siebie systemów językowych. Temat dzieci dwujęzycznych staje się niezmiernie istotny szczególnie w kontekście masowej migracji zarobkowej młodych Polaków i ich rodzin. Pomimo rosnącej świadomości potrzeby zgłębiania zagadnienia dwujęzyczności, nadal brakuje wyczerpującego teoretycznego opisu i charakterystyki systemu językowego polskich dzieci dwujęzycznych. Opis taki byłby również bardzo istotny dla profesjonalistów praktyków (logopedów, nauczycieli, psychologów) pracujących z dziećmi dwujęzycznymi przebywającymi za granicą, czy też powracającymi do kraju po dłuższej emigracji. Jak wskazują publikacje dotyczące Polonii, język polski przyswajany na obczyźnie jest językiem służącym do komunikacji w środowisku rodzinnym/domowym, a zatraca swoją rolę jako medium edukacji i szeroko pojętego rozwoju poznawczego i kulturowego. Aby pomagać dzieciom dwujęzycznym uczestniczyć w edukacji po polsku i w polskiej kulturze, konieczne jest zbadanie i zrozumienie systemów językowych polskich dzieci dwujęzycznych.
Celem niniejszego projektu jest dogłębny opis systemu fonologicznego oraz morfo-syntaktycznego polskich dzieci dwujęzycznych wychowujących się w środowisku języka angielskiego oraz cech ich dyskursu narracyjnego. Stworzony zostanie korpus nagrań 100 polsko-angielskich dzieci dwujęzycznych mieszkających w Wielkiej Brytanii (wiek od 4;5 do 6; 11), który następnie zostanie poddany szczegółowej analizie językoznawczej. Kolejnym etapem badań będzie porównanie korpusu dzieci dwujęzycznych z korpusem nagrań 150 dzieci jednojęzycznych mieszkających w Polsce, dobranych pod względem wieku i statusu socjoekonomicznego. Porównanie systemów językowych dzieci dwujęzycznych oraz ich jednojęzycznych rówieśników prowadzić będzie do zbadania różnic pomiędzy rozwojem kompetencji fonologicznej, morfoskładniowej i rozwojem dyskursu u dzieci jedno- i dwujęzycznych oraz zbadania kierunków transferu językowego pomiędzy językami różnych typów morfologicznych (fleksyjny polski a izolujący angielski). Analiza tego typu pomoże też w opracowaniu językoznawczych kryteriów oceny produkcji językowej dzieci dwujęzycznych. Dane surowe do analizy językoznawczej zostały zebrane w projekcie 809/N-COST/2010/0 przy pomocy trzech zadań: Narracja i Renarracja, Zadanie Powtarzania Zdań oraz Zadanie Powtarzania Pseudosłów.
Cele planowanych prac w zakresie fonologii to m.in. analiza procesów alofonicznych w korpusie nagrań dzieci zebranych w w/w trzech komplementarnych zadaniach: dwóch kontrolowanych testach językowych (Zadanie Powtarzania Pseudosłów polskich i angielskich, Zadanie Powtarzania Zdań) oraz w zadaniu jakościowym, naturalistycznym (Narracja i Renarracja). Szczególny nacisk na tym etapie analizy jest położony na różnice pomiędzy systemami fonologicznymi dzieci jedno- i dwujęzycznych z uwzględnieniem różnic w inwentarzu fonemicznym oraz na wpływy transferowe u dzieci dwujęzycznych. Kolejnym etapem jest analiza prozodii w mowie ciągłej dla języka polskiego i języka angielskiego dzieci, gdzie zostaną opisane różnice na poziomie suprasegmentalnym na podstawie Zadania Powtarzania Zdań oraz Narracji i Renarracji. W celu analizy morfo-składni oraz analizy cech dyskursu opracowany zostanie korpus tekstów narracyjnych dzieci w formacie międzynarodowym CHILDES. Następnie zostaną stworzone miary stylometryczne w oparciu o anotowane struktury morfosyntaktyczne. Pozwolą one na precyzyjne zmierzenie wpływów transferowych między systemami obu języków którymi włada dziecko dwujęzyczne. Zakładamy zmierzenie m.in. udziału sekwencji transferowych we wszystkich sekwencjach, udziału transferu składniowego w błędach, udziału transferu w błędach fleksyjnych. Rezultaty badania w zakresie dyskursu narracyjnego dostarczą informacji o potencjalnych różnicach w koherencji narracji dzieci dwujęzycznych i jednojęzycznych.
Na podstawie przeprowadzonych analiz stworzony zostanie profil językowy polsko-angielskich dzieci dwujęzycznych w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ich charakterystyka zostanie przedstawiona w publikacjach naukowych o zasięgu międzynarodowym. Profil będzie również upowszechniany wśród profesjonalistów pracujących z dziećmi Polonii w Wielkiej Brytanii oraz w Polsce, gdzie mają oni kontakt z „ukrytymi emigrantami”, czyli dziećmi osób powracających do Polski po długim pobycie za granicą.
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Kierownik projektu: prof. dr hab. Jan Wawrzyńczyk
Okres realizacji: 2014-2020
Jednostka: Wydział Neofilologii UW
Opis projektu
‘Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego’ (NFJP) to przedsięwzięcie leksykograficzne szczególnego rodzaju. Podejmuje ono na nowo, w nowej formie i w nowych ramach metodologicznych, pewną częśc tych zadań, które zrealizował zespół autorów pod kierunkiem Witolda Doroszewskiego, tworząc 11-tomowy Słownik języka polskiego (Warszawa 1958-1969)
„Doroszewski” spośród wszystkich tzw. Słowników narodowych dał najwięcej: [1] dokładnych cytatów zaczerpniętych z największej – w dotychczasowych dziejach polskiej leksykografii – liczby dokumentów źródłowych (ok. 3 200), [1a] cytatów zarazem dokładnie zlokalizowanych (ze wskazaniem strony w dokumencie), [2] haseł nowych, po raz pierwszy rejestrowanych dla okresu od końca XVIII w. do roku 1967.
Cytatografia NFJP nie polega jednak na ręcznym wyszukiwaniu i wypisywaniu, przepisywaniu na maszynie czy komputerze ilustracji do poszczególnych haseł i podhaseł. NFJP stosuje fotoekscerpcję, sporządza kopie cyfrowe cytatów, gwarantując w 100% ich wierność, co ma fundamentalne znaczenie dla opisu języka, dla badań jego rozwoju.
Kierownik projektu: dr Urszula Ługowska
Okres realizacji: 2016-2020
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Opis projektu
W ramach dotychczasowych prac nad projektem tłumacze, Abel Murcia Soriano i Ewa Mołoniewicz przetłumaczyli z języka polskiego na hiszpański książkę Urszuli Ługowskiej „Mario Vargas Llosa. Literatura polityka i Nobel”, która ukazała się w Warszawie w 2012 r. nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego.
Autorka publikacji, dr Urszula Ługowska szczegółowo zweryfikowała tłumaczenie pod względem zgodności tłumaczenia z polskim oryginałem. Równolegle z weryfikacją tłumaczenia podjęto prace nad ustaleniem kwestii związanych z kształtem edycji, wymogami edytorskimi, wymogami redaktorskimi, zasadami korekty, a więc przygotowaniem publikacji do druku.
Numer umowy: UMO-2013/09/B/HS2/01136
Okres realizacji: 2014-2018
Jednostka: Katedra Italianistyki
Streszczenie projektu:
Badania nad reprezentacją starości i starzenia w literaturze i kinie europejskim podzielone na trzy części: choroba otępienna / domy opieki/ 'dobra śmierć'. Sytuują się na styku zainteresowań kulturoznawczych i medycznych i są istotne zwłaszcza z punktu widzenia edukacji medycznej - programów stosowanych przez adeptów medical humanities i narrative health care, tj. zwolenników opierania na sztuce, filmie i literaturze programów edukacyjnych skierowanych do przyszłych lekarzy i pracowników opieki społecznej.
Kierownik projektu: prof. dr hab. Hanna Serkowska
Numer umowy: UMO-2015/17/B/HS2/01455
Okres realizacji: 2016-2018
Jednostka: Instytut Anglistyki
Streszczenie projektu:
Niniejszy projekt ma na celu szczegółowe zbadanie akustycznych korelatów akcentu rytmicznego w języku polskim i ukraińskim oraz interpretację zjawisk metrycznych w obu językach z punktu widzenia współczesnych teorii fonologicznych. Badanie to umożliwi weryfikację powszechnie przyjmowanej hipotezy o dwukierunkowych systemach metrycznych, która zakłada iterację akcentów pobocznych z przeciwległego w stosunku do akcentu głównego końca wyrazu.
O ile system metryczny języka ukraińskiego pozostaje w dużej mierze terra incognita, o tyle system języka polskiego uznawany był dotąd za klasyczny przykład systemu dwukierunkowego, w którym słowa z nieparzystą ilością sylab mają strukturę [(20)(20)0(10)]. Obecność akcentu pobocznego w języku polskim potwierdziło badanie kimograficzne Dłuskiej (1932), w którym stwierdzono wzdłużenie spółgłosek w nagłosie sylab akcentowanych średnio o 10 ms. Późniejsze próby akustycznego modelowania akcentu pobocznego kończyły się jednak niepowodzeniem. Najnowsze badania opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym Phonology przeczą istnieniu akustycznych korelatów dwukierunkowości oraz iteracji akcentu w języku polskim (Newlin-Łukowicz 2012). Podważają tym samym tradycyjne opisy języka polskiego i proponują nową typologię systemów metrycznych wykluczającą dwukierunkowość. Badania te skupiają się jednak na parametrach samogłoskowych i porównują surowe wartości parametrów, mimo iż akcent jest z definicji kategorią względną. Przy subtelnych różnicach akustycznych pomiędzy akcentem pobocznym i jego brakiem może to przesądzać o negatywnym wyniku. W badaniu poprzedzającym niniejszy projekt, opartym na 34 parach słów pięcio- i sześciosylabowych (np. 2pomido1rowy – 2pomi2doro1wego) x 10 uczestników (w sumie 680 przykładów), sparowane testy statystyczne wykazują istotną różnicę w długości spółgłoski na początku trzeciej sylaby w słowie względem poprzedzającej samogłoski w zależności od akcentu (Łukaszewicz 2015).
Celem naukowym niniejszego projektu jest weryfikacja hipotezy o dwukierunkowości systemów w oparciu o nowatorskie eksperymenty dotyczące języka polskiego, jak i pionierskie badania instrumentalne nad akcentem w języku ukraińskim. Obydwa systemy, polski i ukraiński, potencjalnie wykazują cechy dwukierunkowości, przy czym system języka ukraińskiego jest bardziej złożony ze względu na zróżnicowane umiejscowienie akcentu głównego. Uwzględnienie w badaniu akustycznym zarówno parametrów samogłoskowych jak i spółgłoskowych pozwoli dodatkowo zweryfikować hipotezę, iż akcent główny i poboczny jest wyrażany w języku za pomocą tych samych parametrów akustycznych. W ramach projektu dla języka polskiego planuje się przeprowadzenie nowatorskich eksperymentów: (i) eksperyment badający wpływ efektu Lombarda na akustyczne korelaty akcentu pobocznego, wzorowany na eksperymencie Arciuli et al. (2014), (ii) eksperyment badający dwukierunkowość akcentu w słowach siedmiosylabowych oraz (iii) wielostopniowość (iterację) akcentu w złożeniach. Eksperymenty dla języka ukraińskiego obejmować będą iterację akcentu pobocznego i dwukierunkowość akcentu (jak np. w 2tele2fonizu1vaty) oraz lustrzane odbicia struktury rytmicznej wynikające z różnych pozycji akcentu głównego w wyrazie (1bačy2tyme2te ‘zobaczycie’ – 2velo2sype1dyst ‘rowerzysta’).
Niniejszy projekt ma istotne znaczenie z punktu widzenia typologii systemów metrycznych, teorii fonologicznej, jak i metodyki badań akustycznych. Badania mają charakter badań podstawowych, gdyż mają na celu zdobycie nowej wiedzy o podstawach zjawisk metrycznych w języku polskim i ukraińskim.
Kierownik projektu: dr hab. Beata Łukaszewicz
Kierownik projektu: dr hab. Anna Cetera-Włodarczyk
Okres realizacji: 2016-2019
Jednostka: Instytut Anglistyki
Strona Polski Szekspir UW – Moduł XIX wiek powstała w ramach projektu Repozytorium polskich przekładów dramatów Williama Shakespeare'a w XIX wieku: zasoby, strategie tłumaczenia i recepcja (UMO-2015/17/B/HS2/01784) finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki i realizowanego w latach 2016-2019 na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Celem przedsięwzięcia było stworzenie kolekcji, która z jednej strony oferowałaby elektroniczny dostęp do dziewiętnastowiecznych przekładów Shakespeare’a, z drugiej zaś służyła opracowaniami rekonstruującymi okoliczności powstania i recepcję zgromadzonych tekstów. W centrum naszego zainteresowania były więc szeroko pojęte procesy asymilacji literatury obcej w przekładzie, w całym ich skomplikowaniu i dynamice, z uwzględnieniem zmiennych mód, konwencji, upodobań literackich i potrzeb scenicznych. Zgromadzona w ten sposób wiedza dostępna jest na stronach repozytorium Polski Szekspir UW– Moduł XIX wiek, jak również w formie dwutomowej publikacji elektronicznej.
Niewątpliwie zestawienie tego typu informacji jest tylko pierwszym krokiem na drodze do poszerzonych, interdyscyplinarnych badań nad polskimi tłumaczeniami Shakespeare’a w XIX wieku i, dalej, nad specyfiką recepcji dramatu w przekładzie, a przede wszystkim (w połączeniu z już prowadzonymi pracami nad drugą częścią repozytorium – Modułem XX i XXI wiek) nad długofalową recepcją literatury kanonicznej i związanymi z nią strategiami retranslacji. Powstaniu projektu towarzyszyło głębokie przekonanie, że nasza wiedza o zjawiskach, które zdominowały pierwsze sto lat recepcji Shakespeare’a w przekładzie, ma istotne luki, stąd też wiarygodne budowanie syntezy wypada rozpocząć od skrupulatnego przebadania materiałów źródłowych i ustalenia przebiegu procesów składowych, które złożą się na obraz tej trudnej, niespokojnej epoki.
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Okres realizacji: 2017-2020
Jednostka: Instytut Anglistyki
Opis projektu
Projekt dotyczył badań nad nauką i przyswajaniem słownictwa w języku drugim (L2), ze szczególnym uwzględnieniem ortograficznie podobnych ekwiwalentów międzyjęzykowych czyli kognatów (podobnych w formie i znaczeniu do wyrazów rodzimych, L1), jak również „fałszywych przyjaciół” (homografów podobnych tylko formalnie).
Kierownik projektu: dr Justyna Włodarczyk
Okres realizacji: 2019-2020
Jednostka: Wydział Neofilologii
Opis projektu
Działanie: kwerenda archiwalna
Celem działania wykonanego w ramach realizacji grantu Miniatura była próba wpisania koncepcji B.F. Skinnera, najsłynniejszego amerykańskiego behawiorysty, w genealogię współczesnej myśli posthumanistycznej.
Kierownik projektu: dr Celina Heliasz-Nowosielska
Okres realizacji: 2019-2020
Jednostka: Wydział Neofilologii
Opis projektu
Tematem przeprowadzonego badania było kształtowanie się u ludzi dorosłych umiejętności relacjonowania działań komunikacyjnych z uwzględnieniem tzw. modalności, czyli różnych sposobów komunikowania się, takich jak użycia słów, głosu, gestów, mimiki itd.
W celu pozyskania danych do analizy skorzystano ze zbiorów Szkoły Filmowej w Łodzi, z której Archiwum wybrano 23 fragmenty filmów dokumentalnych trwające od kilku do kilkudziesięciu sekund i przedstawiające około 150 działań komunikacyjnych. Do udziału w badaniu zrekrutowano 100 dorosłych osób, różniących się pod względem wieku, płci, wykształcenia.
W ramach badania dwóch ankieterów (kobieta i mężczyzna) prezentowało fragmenty filmowe uczestnikom, prosząc ich o zrelacjonowanie, co robią bohaterowie. Odpowiedzi zostały nagrane, a następnie zakodowane, przetranskrybowane i powiązane ze sfilmowanymi działaniami, do których się odnosiły. W ten sposób powstała baza danych, która na gruncie lingwistyki ma charakter unikatowy, ponieważ gromadzi nagrania zarówno działań komunikacyjnych, jak i wypowiedzi je relacjonujących. Dzięki temu możliwe stały się m. in. Badania zależności między tymi działaniami a wypowiedziami.
Dotychczasowe analizy tych zależności wykazały, że przedmiotem relacji z dialogu stawały się częściej symetryczne działania jego uczestników, a więc główne kwestie i repliki, zarówno werbalne, jak i niewerbalne. Pomijane natomiast były działania, które im towarzyszyły: gestykulacja czy modulacja głosu, służące podkreślaniu wybranych elementów głównych wypowiedzi, jak również gesty ilustrujące treść wypowiedzi. Z kolei w relacjach z kompleksu działań jednej osoby modalności były rozróżniane i uwzględniane częściej, jeśli działania o różnych modalnościach nie dublowały się funkcjonalnie. Wskazuje na to, że – wbrew obiegowym opiniom – nawet intensywna gestykulacja czy modulacja głosu może nie determinować postrzegania przebiegu komunikacji przez obserwatora, jeśli tylko zostanie przez niego uznana za tło dialogu, a nie jego konstytutywny element.
W analizie ujawniły się także różnice w percepcji rozmów, przebiegających w sposób zmienny pod względem modalności. Tego rodzaju rozmowy były przez poszczególnych sprawozdawców postrzegane przez pryzmat różnych epizodów, które się na nie składały. Na przykład, jeśli jeden uczestnik badania stwierdził, że w danej scenie bohater coś powiedział, a inny, że pokazał coś ręką, nie znaczy to, że opisywany bohater zrobił tylko jedną z tych rzeczy – zrobił obie jednocześnie, ale percepcja jego działań była u każdego z obserwatorów inna. Podobnie, jeśli jeden sprawozdawca orzekł, że bohater mówił niewyraźnie, a drugi – tego, w którym mówił wyraźnie. W związku z tym przebieg i jakość komunikacji, a w konsekwencji także sama relacja między rozmówcami była różnie oceniana przez poszczególnych obserwatorów. Tego rodzaju rozbieżności mogą stawać się przeszkodą w osiąganiu porozumienia w zakresie oceny jakości komunikacji i relacji interpersonalnych.
Jako że uchwycone w badaniu różnice w postrzeganiu działań komunikacyjnych mogą wpływać na przebieg i jakość komunikacji zarówno w życiu prywatnym, jak i publicznym, potrzeba dalszych badań nad mechanizmami ich powstawania, aby mogły stać się częścią świadomości komunikacyjnej ludzi dorosłych.
Konkurs: OPUS 10
Kierownik projektu: dr hab. Katarzyna Mikulska
Okres realizacji: 2016-2021
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Przedhiszpańscy Indianie ze środkowego Meksyku byli autorami wielu ksiąg, które wykonywali na papierze zrobionym z kory fikusa lub na wyprawionej skórze jelenia. Tematyka ksiąg była niezwykle różnorodna, dotyczyła bowiem zarówno wydarzeń historycznych, genealogii arystokratycznych rodów bądź tematów ekonomicznych (takich jak spisy trybutów). Jednymi z najciekawszych są tzw. święte księgi, które dla swoich użytkowników były swego rodzaju przewodnikami po świecie. Na podstawie różnych cykli kalendarzowych w księgach tych zawarto informacje wykorzystywane do przewidzenia, a tak naprawdę do modelowania swojego przeznaczenia – stąd też często określa się je mianem wróżebnych. Zawierają jednak one mnóstwo informacji, pozwalających poznać nie tylko religię przedhiszpańskich Indian, ale także ich wyobrażenie świata i wręcz koncepcje filozoficzne. W epoce kolonialnej status owych ksiąg dramatycznie się zmienił. O ile wszystkie inne mogły dalej być tworzone, o tyle te właśnie zostały uznane za „dzieło diabła” i zakazane, a nawet palone. Tylko kilka z nich zachowało się do naszych czasów, głównie dlatego, że dość szybko trafiły do Europy jako egzotyczne prezenty dla papieża czy dla władcy Hiszpanii. Jedną z nich jest właśnie Kodeks Watykański B, nazwany tak dlatego, że dość wcześnie trafił do Biblioteki Watykańskiej i do dziś się tam znajduje. W tej samej bibliotece znajduje się inna słynna księga przedhiszpańskich Indian, tzw. Kodeks Borgia (jednym z jego właścicieli był kardynał Stefano Borgia). Obie księgi są do siebie bardzo podobne pod względem tematyki i wewnętrznej struktury, ale Kodeks Borgia jest znacznie ładniejszy, dużo bardziej wykwintny, ma bardziej wyraziste kolory i jest dobrze wykończony. Z kolei Kodeks Watykański B jest znacznie mniejszy, zawarte w nim sceny są znacznie gorzej namalowane, zaś kolory widać dużo mniej, bo jest bardzo brudny. Celem projektu jest przeprowadzenie dokładnych badań nad tym często pomijanym lub zapominanym przez badaczy kodeksie, ze względu na jego bardzo wysoką wartość jako oryginalnego przedhiszpańskiego dokumentu źródłowego. Analiza obejmie w pierwszej kolejności badania kodykologiczne, tzn. badanie fizycznego nośnika, czyli skóry, techniki wykonania przedstawień graficznych, ilości jego skrybów-autorów, próby odtworzenia zniszczonych fragmentów, itd., podczas pracy z oryginałem dokumentu w Bibliotece Watykańskiej. W drugiej kolejności zostanie poddana analizie treść manuskryptu. Tego typu badanie stanowi jedno z największych wyzwań dla naukowców, gdyż nie zachowały się żadne dane, mówiące nam bezpośrednio o tym, w jaki sposób księgi te były odczytywane lub używane; brak jest także jakichkolwiek glos alfabetycznych czy komentarzy, które mogłyby pomóc w interpretacji. Trudność polega na tym, że używany w tych księgach system komunikacji graficznej jest odmienny od pisma alfabetycznego i innych pism znanych ze Starego Świata – co sprawia, że często kategoryzowany jest jako „piktografia” czy „mnemotechnika”. W rzeczywistości jest to jednak system, który ma co najmniej dwa poziomy kodyfikowania informacji, a znaki graficzne mają nie tylko denotacje, ale również bardzo różnorodne konotacje, które zapewniają wieloznaczność interpretacji, właściwą dla ksiąg dywinacyjnych. Dlatego też niezwykle istotne jest dobranie dobrej i metody analizy, zgodnej z najnowszymi osiągnięciami z tej dziedziny. Efektem pracy będzie opublikowanie obszernego komentarza do Kodeksu Watykańskiego B, który towarzyszyć będzie jego najnowszemu wydaniu faksymilowemu.
Konkurs: OPUS 11
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Okres realizacji: 2017-2020
Jednostka: Instytut Anglistyki
Ucząc się języka obcego, zauważamy w pewnym momencie słowa, które ortograficznie są identyczne lub zbliżone do słów w naszym języku ojczystym, a ich znaczenie jest też podobne do słów ojczystych. Te słowa to kognaty (ekwiwalenty językowe). Możemy też zauważyć, że zdarzają się słowa, których podobieństwo ortograficzne jest mylące, bo ich znaczenie jest inne, niż moglibyśmy się tego spodziewać na podstawie ich pisowni. Te słowa to “fałszywi przyjaciele” lub homografy międzyjęzykowe. Forma ortograficzna sprawia, że zarówno kognaty, jak i fałszywi przyjaciele współdzieleni przez różne języki zdają się być “szczególnymi” słowami. Dlatego też te słowa stały się obiektem zarówno badań psycholingwistycznych, jak i badań nad przyswajaniem języka obcego (SLA). Co ciekawe, obie ścieżki badań różnią się na tyle w podejściu do wyrazów podobnych międzyjęzykowo, że nie dostarczają jednoznacznej odpowiedzi na temat mechanizmów leżących u podstaw nabywania kognatów i homografów w drugim języku. Nasz projekt stara się to zmienić. W projekcie planujemy serię zadań skonstruowanych do przeprowadzenia w zwykłej klasie językowej, jak i w laboratorium. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie czy metody nauczania słownictwa wymyślone na potrzeby eksperymentalne i metody używane w realnych sytuacjach (takie jak celowa nauka słownictwa poprzez ćwiczenia i incydentalna nauka słów poprzez czytanie tekstów w języku obcym) dostarczają porównywalnych wyników, kiedy mierzymy uczenie kognatów, homografów i zwykłych słów. Zbadamy także, czy rezultaty uzyskane w klasie mogą zostać przewidziane na podstawie rezultatów krótkich testów laboratoryjnych, czyli czy zależą one od podobnych mechanizmów poznawczych. Dlatego ta linia badań pozwoli nam zbudować pomost między badaniami psycholingwistycznymi laboratoryjnymi i badaniami SLA. Wreszcie, w naszym projekcie postaramy się stwierdzić, czy aby skorzystać z podobieństwa kognatów, uczeń musi być świadomy istnienia leksykalnych podobieństw między językami. W założeniu, nasze badania mają pomóc wytłumaczyć mechanizmy leżące u podstaw celowej i incydentalnej nauki słów, a w przyszłości mogą mieć wpływ na konstrukcję ćwiczeń do nauki słownictwa i programów nauczania.
Konkurs: PRELUDIUM 12
Kierownik projektu: mgr Daniel Prusaczyk
Okres realizacji: 2017-2021
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Texcotzingo to jedno z najważniejszych i najlepiej zachowanych stanowisk azteckich. Miejsce to znajduje się w Dolinie Meksyku, w gminie Texcoco, na wschód od centrum miasta Meksyk. Obejmuje swoim zasięgiem dwa wzgórza – Texcotzingo i Metecatl oraz otaczające je tereny. Większość znajdujących się tam pozostałości architektonicznych datuje się na XV wiek i rozkwit tzw. Imperium Azteckiego. Texcotzingo znane jest głównie z wybudowanego tam monumentalnego założenia ogrodowego, podległego władcy miasta Texcoco – Nezahualcoyotlowi. Ten ogromny kompleks, służył rozrywkom i rekreacji rodziny królewskiej. Był także jedną z największych kolekcji botanicznych ówczesnego świata oraz stanowił odpowiedź na budowę podobnych założeń w innych miejscach na terenie Imperium. Ogrody takie pełniły także liczne funkcje symboliczne, wyrażały aztecką wizję świata oraz służyły organizacji wielkich, państwowych rytuałach. Ogrody w Texcotzingo wyróżniają się na tle innych kompleksów ogrodowych w Meksyku niszczonych przez Hiszpanów już w okresie wczesnokolonialnym. Założenie to stanowi bowiem najlepiej zachowane stanowisko archeologiczne tego typu oraz zawiera największy zbiór kamiennych dzieł sztuki, towarzyszących ogrodom – rzeźb, reliefów, petroglifów oraz unikatową grupę skalnych makiet budowli architektonicznych, dzisiaj nazywanych Los Modelos. Niestety pomimo ogromnego znaczenia królewskich założeń ogrodowych dla funkcjonowania władzy Imperium Azteckiego, temat ten jest rzadko podejmowany w literaturze naukowej. Dotychczas nikt nie zajął się również badaniami samych dzieł sztuki azteckiej w Texcotzingo, które – jak można przypuszczać – odgrywały dużą rolę w przeprowadzanych tam obrzędach rytualnych. Prezentowany projekt ma na celu rejestrację i analizę znaczenia zabytków kamiennych na obszarze Zona Arqueológica de Texcotzingo. Pierwszy etap prac obejmuje prospekcję niezbadanych dotąd sektorów stanowiska, w których to należy spodziewać się największego nagromadzenia kamiennych dzieł sztuki azteckiej oraz ich kompleksową dokumentację z wykorzystaniem zarówno tradycyjnych, jak i najnowocześniejszych metod dokumentacyjnych (w tym przerysów, fotografii, fotogrametrii i modeli 3D). W ramach tego nieinwazyjnego projektu planuje się również sporządzenie precyzyjnych planów stanowiska na podstawie zdjęć lotniczych oraz przy zastosowaniu tachimetrycznych technik pomiarowych. Kolejne etapy prac obejmą analizę uzyskanych danych. Stworzony zostanie katalog prezentowanych w Texcotzingo motywów, uzupełniony o informacje pochodzące z innych przedhiszpańskich ogrodów Meksyku. Przeprowadzona zostanie dokładna analiza stylistyczna i technologiczna zarejestrowanych obiektów, która powinna przynieść odpowiedzi na pytania o znaczenie i rozwój omawianego zbioru dzieł sztuki. Projekt ma na celu zbadanie możliwości ich wykorzystania w kulcie wody i bóstwa deszczu Tlaloka. Planuje się także analizę układów, w których lokalizowane były kolejne dzieła i próbę powiązania ich z architekturą oraz zbadanie ich znaczenia w obserwacjach astronomicznych. Projekt pozwoli również odpowiedzieć na pytania o znaczenie Texcotzingo w wizji rajskich ogrodów Tlaloka oraz w jaki sposób tamtejszy kompleks stanowił replikę krainy boga deszczu. W oparciu o nowoczesne i pionierskie techniki laboratoryjne, ustalona zostanie także chronologia wykonania tych dzieł, które przypuszczalnie mogły pojawić się w Texcotzingo jeszcze przed powstaniem samego ogrodu królewskiego. Utworzona zostanie również baza cyfrowych modeli trójwymiarowych najbardziej spektakularnych obiektów, jakimi są – unikatowe w skali całej Mezoameryki – kamienne makiety budynków. Rejestracja dzieł sztuki zachowanych w Texcotzingo wykonana w trakcie realizacji projektu może przyczynić się również do podjęcia w przyszłości działań konserwatorskich i zapewnienia lepszej ochrony tym szczególnie narażonym na zniszczenia obiektom. Prezentowany projekt będzie miał charakter pionierski dla całego terenu Meksyku Centralnego, zarówno przez wzgląd na proponowaną interdyscyplinarną metodykę, jak i poruszaną tematykę badawczą. Badania dzieł sztuki w Texcotzingo przyczynią się do rozwoju, wciąż zaniedbywanej przez mezoamerykanistów, dziedziny historii ogrodów, jak również stanowić będą znaczący krok w sferze studiów nad sztuką naskalną Azteków. Projekt ten zaowocować może również pogłębieniem współpracy archeologicznej pomiędzy polskimi i meksykańskimi ośrodkami naukowymi oraz stanowić przyczynek do dalszych badań monumentalnych kompleksów ogrodowych władców azteckich.
Konkurs: SONATA 11
Kierownik projektu: dr Agnieszka Brylak
Okres realizacji: 2017-2021
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Kiedy pod koniec XVI wieku dominikański zakonnik Diego Durán opisywał widowiska Indian Nahua (zwanych popularnie Aztekami) z okresu przed konkwistą, bardzo często podkreślał, że były one niezwykle zabawne dla publiczności. Skłaniało go to do zestawiania ich z komicznymi krótkimi formami dramatycznymi, które znał z Hiszpanii, takimi jak farsy czy interludia. Podobne komentarze znajdujemy w pracach innych hiszpańskich oraz akulturowanych indiańskich i metyskich autorów, którzy odnosili się do dawnych zwyczajów mieszkańców środkowego Meksyku. Podstawowe pytanie, jakie rodzi się po lekturze takich tekstów to czy humor i komizm, zauważane przez autorów relacji, były efektem nie zawsze poprawnych interpretacji, jakich często nieświadomie dopuszczali się autorzy tych dokumentów, stosując własne kryteria kulturowe, czy też rzeczywiście odzwierciedlają one indiański punkt widzenia. Odpowiedź na to pytanie w ramach proponowanego projektu będzie prowadzić do dalszych analiz, mających na celu określenie głębszego wymiaru kulturowego i znaczenia humoru i śmiechu u Indian Nahua przed kontaktem z kulturą hiszpańską (i, szerzej, europejską) oraz prześledzenie, jak zmieniały się one po konkwiście. Ze względu na to, że wszystkie spisane alfabetycznie dokumenty opisujące rzeczywistość przedhiszpańską powstały już w okresie kolonialnym, pierwszym krokiem, umożliwiającym dotarcie do specyfiki humoru indiańskiego, będzie „przefiltrowanie” dostępnych informacji, by oczyścić je z ewentualnych wpływów kultury kolonizatorów. Aby to osiągnąć, przyjrzymy się bliżej przejawom humoru w kulturze XV- i XVI-wiecznej Hiszpanii, zwracając szczególną uwagę na stosunek Kościoła do badanego zagadnienia, gdyż to właśnie kler (zakonny i świecki), w dużym stopniu wpływał na kształtowanie postawy światopoglądowej Indian po konkwiście. W dalszej kolejności wnikliwym badaniom zostaną poddane zróżnicowane gatunkowo źródła spisane w XVI i XVII w. alfabetem łacińskim po hiszpańsku i w języku nahuatl, takie jak indiańskie narracje kreacyjne, annały, relacje etnograficzne, chrześcijańskie teksty doktrynalne, oficjalne mowy (huehuehtlahtolli) czy przykłady tzw. literatury nahua: cuicatl (termin tłumaczony jako „pieśń” lub „poezja”) oraz sztuki dramatyczne. Pozwoli to bliżej przyjrzeć się realizacji humoru na poziomie sytuacyjnym (performatywnym), w formie ceremonii, rytuałów czy przedstawień publicznych, oraz językowym (dyskursywnym), m.in. na przykładach gier słownych, metafor i żartów. W kręgu zainteresowań projektu jest też zwrócenie uwagi na to, w jakim stopniu środek ten był wykorzystywany przez kler zakonny i świecki jako narzędzie w procesie ewangelizacji rdzennych mieszkańców wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. Istotnym etapem będzie także włączenie do opracowywanych źródeł przedhiszpańskich ksiąg indiańskich (zwanych kodeksami), które mogą dostarczyć cennych informacji na temat bóstw związanych z czynnościami humorystycznymi, oraz humoru w metaforach wizualnych, będących odpowiednikami gier słownych na poziomie graficznym. Zagadnienie humoru jako zjawiska kulturowego, z pozoru niepoważne, ma ogromny potencjał dla poznania głębokich struktur światopoglądowych i, co za tym idzie, dla lepszego zrozumienia takich aspektów kultury jak religia (humor jako sposób komunikacji z bogami, kreacyjna i destruktywna rola śmiechu), relacje społeczne (humor jako rozrywka, czynnik spajający grupę czy narzędzie kontroli społecznej) i polityka (humor wykorzystywany jako środek nacisku, dywersji czy element walki politycznej). Jednak pomimo rosnącego zainteresowania badaczy proponowanym w projekcie tematem, nadal brakuje pracy, która ujmowałaby temat nahuańskiego humoru i śmiechu całościowo, oferując syntetyczną i wieloaspektową analizę tych zjawisk kulturowych. Biorąc powyższe pod uwagę, projekt będzie miał pionierski charakter, stanowiąc jednocześnie solidną podstawę oraz istotny punkt wyjścia dla podejmowania dalszych badań w zakresie tej słabo jak dotąd poznanej tematyki.
Konkurs: PRELUDIUM 14
Kierownik projektu: mgr Sara Del Rossi
Okres realizacji: 2018-2021
Jednostka: Instytut Romanistyki
Tematem projektu są przemiany haitańskiej opowieści ludowej w języku francuskim jako gatunku, który jest nośnikiem pamięci zbiorowej, zapisem doświadczeń i szczególną formą tworzenia spójności społecznej. Zasadniczym celem mojego projektu jest zbadanie procesu ewolucji tego gatunku, w szczególności jego przejścia na przełomie XX i XXI wieku od tradycyjnych form ustnej ekspresji do tekstu pisanego ukazującego się w kraju (Haiti) i w diasporze (Francja, Quebec i Kanada francuska). Z jednej strony chciałabym opisać współczesne formy ekspresji opowieści ludowej, nawiązujące do innych sztuk. Z drugiej strony pragnę opisać międzykulturowe cechy opowieści tworzonej w diasporze haitańskiej – w wielkomiejskim kontekście Montrealu czy Paryża, gdzie zarówno autor, jak i tradycyjny przekaz ludowy oparty dotąd na folklorze muszą sprostać nowym oczekiwaniom i otworzyć się na takie zjawiska, jak wielo- i międzykulturowość, sytuacja uchodźców i emigrantów, problemy adaptacji, rola kobiet, nowe wyzwania edukacyjne, obywatelskie zaangażowanie. Podjęte w ramach projektu badania będą polegały na analizie tekstowej oraz opisaniu aspektów kontekstualnych powstania utworu, takich jak np. biografia pisarza, zmieniające się poglądy i intencje autorskie, sposoby odbioru i oczekiwań publiczności i czytelników w zależności od zmiany kręgu społecznego i instytucji kulturalnych. Pierwszym etapem badań będzie analiza morfologii i struktury narracyjnej tradycyjnej opowieści opartej na folklorze ludowym. Kolejny etap będzie dotyczył dzieł trzech haitańskich opowiadaczek-gawędziarek – Pauli Clermont Péan (Port-au-Prince), Mimi Barthélémy (Paryż) i Joujou Turenne (Montreal). Poddane analizie zostaną dokonywane przez autorki transformacje skonwencjonalizowanych motywów i inwariantów gatunkowych. Ukażę również sposób, w jaki odbijają się w ich twórczości, zróżnicowane postawy społeczne; konstrukcje tożsamości i jej zmiany u autorów urodzonych w diasporze; rola wydawnictw, mechanizmów promocji i recepcji dzieł na Haiti i w diasporze. Ostatnią płaszczyzną będzie badanie związków opowieści i gawędy z innymi sztukami (teatrem, muzyką, śpiewem, tańcem) oraz ze sztukami performatywnymi. Wybierając tą tematykę badawczą, chciałabym uzupełnić lukę w badaniach uniwersyteckich na temat związków między tradycyjnym przekazem ustnym a literaturą pisaną na Haiti oraz dzisiejszej sytuacji, w kraju i diasporze literatury oralnej (oraliture). Pragnę także przyczynić się do lepszego zrozumienia w Polsce zjawisk wielo- i międzykulturowych oraz wyzwań ideowo-estetycznych we frankofońskich literaturach mniejszościowych w Amerykach (na Karaibach i w Kanadzie), a także we Francji, jako drugiej wielokulturowej przestrzeni diasporycznej.
Konkurs: PRELUDIUM 14
Kierownik projektu: mgr Alessia Vignoli
Okres realizacji: 2018-2021
Jednostka: Instytut Romanistyki
Tematem projektu jest dzisiejsza literatura haitańska, którą roboczo nazywam „post-sejsmiczną”, to znaczy powstające na Haiti i w diasporze haitańskiej utwory poświęcone w całości lub w dużej części wciąż żywemu w pamięci trzęsieniu ziemi, które 12 stycznia 2010 roku zniszczyło Republikę Haiti. Celem mojego projektu jest zbadanie sposobów literackiego przedstawienia tej katastrofy we frankofońskiej literaturze Haiti (powieść, nowela, reportaż literacki). Z jednej strony chciałabym zwrócić uwagę na wymiar estetyczny analizowanych utworów; z drugiej – osadzić badania w szerszej perspektywie „literatury katastrof”. Dlatego moim celem będzie komparatystyczna analiza obrazowania katastrof naturalnych także w literaturach frankofońskich na Małych Antylach (Martynika i Gwadelupa) oraz w wybranych utworach świata zachodniego, które tworzą kanon „piśmiennictwa katastrof”. Podjęte w ramach projektu badania zacznę od prezentacji i krytycznego omówienia konceptu i sposobów rozumienia „katastrofy naturalnej” w badaniach antropologicznych i kulturoznawczych. Druga część badań związana jest z przedstawieniem katastrof we frankofońskiej literaturze na Małych Antylach francuskich. Trzeci, najbardziej rozbudowany człon badań, będzie w całości poświęcony prozie narracyjnej na Haiti i w haitańskiej diasporze (Francja, Kanada). Korpus „post-sejsmiczny” zostanie tu poddany analizie pod kątem kategorii gatunkowych i sposobu problematyzowania katastrofy w fikcji. Analiza obejmie utwory, które mają charakter „interwencyjny” i jawią się jako „świadectwo” czy „zapis zdarzeń”, a także dzieła o charakterze bardziej refleksyjnym, które zachowują pewien dystans wobec nieszczęśliwych zdarzeń, dzieła, w których trzęsienie ziemi posiada funkcję fabularną oraz te, pełniące rolę terapeutyczną czy wreszcie utwory, w których obecność katastrofy odciska się w sposobie narracji (fragmentacja wypowiedzi, języka postaci, zaburzenie układu przyczynowo-skutkowego i struktur czasowo-przestrzennych). Według mojego rozeznania i opinii mojego opiekuna naukowego proponowana problematyka badawcza nie była dotąd podjęta przez romanistów i amerykanistów zajmujących się w kraju i zagranicą literaturą postkolonialną w Amerykach. Dlatego może ona mieć wkład w rozwój filologicznych badań nad literaturami „mniejszościowymi”. Uważam też, że podejmując badania nad literackimi sposobami „przeżywania” katastrofy w kontekście wielu kulturowych odniesień (tropikalno-karaibskich, nordyckokanadyjskich czy europejskich), przyczynię się do lepszego zrozumienia w Polsce i zagranicą frankofońskiej literatury haitańskiej jako literatury pogranicza, otwartej na wartości międzykulturowe.
Konkurs: OPUS 14
Kierownik projektu:: prof. ucz. dr hab. Anna Cetera-Włodarczyk
Okres realizacji: 2018-2021
Jednostka: Instytut Anglistyki
Celem projektu jest zgromadzenie i udostępnienie w formie e-repozytorium (Polski Szekspir UW) wiedzy o polskich przekładach dramatów Williama Shakespeare'a w XX i XXI wieku poprzez zebranie informacji o twórcach i okolicznościach przekładów oraz skompletowanie tekstów tłumaczeń lub (z uwagi na ograniczenia copyright) ich reprezentatywnych fragmentów. Zaplanowane prace obejmują analizę zastosowanych strategii przekładu, analizę uwarunkowań literackich i teatralnych odpowiedzialnych za wybór określonych strategii przekładu, opracowanie biogramów polskich tłumaczy Shakespeare'a w XX i XXI wieku, opis i analizę XX i XXI-wiecznych przekładów Shakespeare'a pod kątem edytorskim jak również opis i analizę recepcji teatralnej i krytycznej przekładów Shakespeare'a w zakreślonym czasie. Zgromadzone zasoby posłużą również do sformułowania wniosków istotnych dla historii literatury i przekładoznawstwa, a zwłaszcza dla teorii przekładu dramatu. Udostępnienie wszystkich polskich tłumaczeń Shakespeare’a (realizowany w latach 2016-18 bliźniaczy projekt miał na celu udostępnienie modułu obejmującego recepcję Shakespeare’a w XIX w.) zdynamizuje badania nad recepcją literatury w przekładzie w zmiennych kontekstach ideologicznych i estetycznych, w tym w okresach wojen, w systemach totalitarnych, w czasach gwałtownych przemian społecznych i ekonomicznych oraz pod presją ewoluujących doktryn estetycznych. Udostępnienie zasobu posłuży również pogłębienie refleksji nad możliwościami i efektami kulturowymi humanistyki cyfrowej jako przestrzeni konserwacji dziedzictwa kulturowego i środowiska badawczego.
Konkurs: OPUS 11
Kierownik projektu: prof. dr hab. Ewa Geller
Okres realizacji: 2017-2021
Jednostka: Instytut Germanistyki
Kontakt językowy to zjawisko występujące zawsze wtedy, kiedy jednostki lub grupy społeczne dzielące wspólną przestrzeń zmuszone są do posługiwania się we wzajemnej komunikacji więcej niż jednym językiem. Choć we współczesnym, silnie skomunikowanym i mobilnym świecie spotykamy się z nim na każdym niemal kroku, jest ono tak dawne, jak dawne są interakcje kulturowe i społeczne między grupami różnojęzycznymi. Jednak jego systematyczny opis naukowy prowadzony jest dopiero od kilkudziesięciu lat. Dziedzinę zajmującą się tą problematyką określa się mianem lingwistyki kontaktu językowego lub lingwistyki kontaktowej. Choć na świecie (zwłaszcza w krajach anglosaskich) rozwija się ona bardzo dynamicznie, w Polsce wydaje się jak dotąd mało znana. Strategie pokonywania "barier językowych" – bo do tego w istocie sprowadza się kontakt językowy – bada się zwykle w odniesieniu do osób (bilingwizm) lub całych grup (dyglosja). Skutki ich stosowania można zaś postrzegać zarówno z perspektywy samych użytkowników języka, jak i pod kątem zmian dających się zaobserwować w samej jego tkance (tj. systemie języka). Im kontakt językowy trwa dłużej, im bardziej jest intensywny i dotyczy większej liczby domen (tj. obszarów aktywności, takich jak codzienne kontakty sąsiedzkie, proces edukacyjny, wymiana towarów i usług, udział w życiu kulturalnym lub politycznym itp.), tym bardziej zmiany te stają się zróżnicowane i głębokie. Najczęściej są one jednak niezauważalne dla samych użytkowników, np. w sytuacjach kiedy posługując się własnym językiem wtrącają wyrazy z języka rozmówcy, aby być lepiej zrozumianym. Mogą one prowadzić także do daleko idących przemian typologicznych a w skrajnych przypadkach do całkowitego porzucenia wcześniejszego języka na rzecz innego. Zjawiska związane z kontaktem językowym układają się więc w swoiste kontinuum zmian wywoływanych oddziaływaniem jednego języka na drugi, na którego początku ma miejsce wtrącanie obcych słów do mowy rodzimej, zaś na końcu – zamiana języka na inny. Celem naszego projektu jest dogłębne i wielopłaszczyznowe przestudiowanie pierwszych trzech stadiów tego kontinuum, w których dochodzi najpierw do okazjonalnego wtrącania obcych słów (tzw. przełączanie kodów), następnie do ich zapożyczania i dostosowywania do systemu mowy rodzimej aż staną się wyrazami w pełni zintegrowanymi, których obcość zatraciła się w długim procesie akomodacji językowej. Za obiekt naszych badań przyjęliśmy jidysz, język polskich Żydów, z którym polszczyzna pozostawała w kilkusetletnim kontakcie, stając się dlań jednym z najistotniejszych języków-dawców. Kontakt polszczyzny z jidysz, choć przez swoją długotrwałość, intensywność i wielowymiarowość społeczną i kulturową stanowi wręcz modelowy przykład wzajemnego oddziaływania języków, nie został do tej pory gruntownie przebadany. Mimo, że ślady jakie polszczyzna odcisnęła na substancji językowej jidysz jako język dominujący na wspólnym terytorium nie ograniczają się – co należy podkreślić – do zjawisk kojarzonych tradycyjnie z zapożyczaniem wyrazów, to gruntowne ich przebadanie na tle kontinuum kontaktowych zmian językowych jest punktem wyjścia do zrozumienia innych powiązanych faktów językowych natury gramatycznostrukturalnej. Wykorzystując długotrwały kontakt polszczyzny z jidysz jako model badawczy, pragniemy sformułować generalizacje pozwalające na lepsze zrozumienie takich kwestii jak powody zapożyczania takich a nie innych wyrazów, bądź czynniki sprzyjające i przeciwdziałające ich zadomowieniu się w języku. Dzięki humanistyce cyfrowej dostarczającej narzędzi badawczych w postaci dających się dowolnie opisywać i przeszukiwać elektronicznych baz danych, powstanie reprezentatywny korpus zapożyczeń polskich w języku jidysz, który nie tylko będzie narzędziem badawczym lecz na zaawansowanym etapie prac projektowych zostanie przekształcony w Internetowy słownik polskich zapożyczeń w jidysz. W związku z przeniesieniem się po Holocauście centrum języka jidysz, jakim Polska była w ubiegłych wiekach, daleko poza jej granice, słownik taki będzie miał nie tylko znaczenie poznawcze, lecz przede wszystkim praktyczne, jako narzędzie referencyjne np. dla tłumaczy czy naukowców zagranicznych, badających teksty języka jidysz pochodzące z okresu, kiedy pozostawał on pod dużym wpływem krajowego języka polskiego.
Konkurs: OPUS 13
Kierownik projektu: dr Rafał Reichert
Okres realizacji: 2018-2021
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
W XVIII wieku europejska scena geopolityczna świata była zdominowana przez konflikty imperialne między Wielką Brytanią, Francją i Hiszpanią, które w tym okresie intensywnie reformowały i rozwijały Królewskie Marynarki Wojenne. Ta rywalizacja o panowanie na morzach świat wpłynęła na postęp technologiczny, gospodarczy i militarny i stymulowała go, a jednocześnie przyczyniała się do wzrostu zapotrzebowania na zasoby naturalne (metale szlachetne i drewno) w celu utrzymania Królewskich Marynarek Wojennych w stanie gotowości bojowej oraz powiększania ich o nowe okręty. Celem tego projektu badawczego jest pokazanie ogromnego znaczenia zasobów leśnych pochodzących z dwóch regionów, Bałtyku Południowego (obecnie tereny Polski, Niemiec, Rosji i Litwy) oraz wicekrólestwa Nowej Hiszpanii (dziś Meksyk i Kuba), w strategii budowania potęgi morskiej przez hiszpańskich Burbonów w XVIII wieku. Trzeba podkreślić, że lasy znajdujące się na tych terytoriach były głównym źródłem drewna, żywicy i smoły, czyli podstawowych produktów stosowanych w budownictwie okrętowym. Zebrania nowych informacji na ten temat podczas kwerend w archiwach i bibliotekach w Polsce, Hiszpanii, Meksyku i na Kubie pozwoli na odtworzenie dokładnej historii handlu drewnem na potrzeby Hiszpańskiej Marynarki Wojennej w XVIII wieku. Pozyskane z materiałów źródłowych dane zostaną zarejestrowane w bazie danych, co ułatwi ich analizę w późniejszych etapach rozwoju projektu badawczego oraz pozwoli na wykorzystanie ich przy towrzeniu map i statystyk Systemu Informacji Geograficznej (GIS). Dzięki temu ostatniemu narzędziu będzie można wskazać obszary lasów z południowego Bałtyku i Nowej Hiszpanii, z których pochodził surowiec drzewny wykorzystywany przez Imperium Hiszpanii. Ponadto zebrane dane pozwolą stworzyć statystyki dotyczące wielkości i wartości zasobów leśnych użytych na potrzeby Hiszpańskiej Marynarki Wojennej oraz odtworzyć globalne szlaki morskie w handlu zasobami leśnymi między Starym a Nowym Światem. Podsumowując, proponowane badania mają nam pomóc w zrozumieniu rozwoju globalizacji, gdzie bazę do analizy stanowić będzie handel drewnem w świecie atlantyckim, ze szczególnym uwzględnieniem powiązań Hiszpanii z północną i centralną Europą oraz hiszpańskimi koloniami w rejonie Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego. Z drugiej strony analiza eksploatacji zasobów leśnych może udowodnić tezę, że deforestacja w tych regionach ściśle wiązała się z imperialną walką o dominację na morzach świata, w której przemysł okrętowy odegrał ogromną rolę, spełniając wielkomocarstwowe ambicje Hiszpanii i jej rywali.
Konkurs: MINIATURA 3
Kierownik projektu: dr Anna Działak-Szubińska
Okres realizacji: 2019-2021
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Kwerenda w Biblioteca Nacional de Portugal.
Konkurs: PRELUDIUM 18
Kierownik projektu: mgr Breno Silva
Okres realizacji: 2020-2022
Jednostka: Instytut Anglistyki
Nauka języka obcego wymaga kilku lat i dużej motywacji, a ważna częścią tego procesu jest uczenie się słownictwa. Studenci uniwersytetu uczący się w języku angielskim muszą skutecznie opanować formalne słownictwo akademickie, co może być dla nich sporym wyzwanie. Musza oni nie tylko rozumieć skomplikowane teksty w języku angielskim, ale także sami takie teksty tworzyć. Niedawne badania prowadzone na różnych uczelniach światowych pokazały, że studentom często brakuje opanowania słownictwa akademickiego. Również w Polsce badania przeprowadzone w 2018 r wykazały, że około 50% studentów na poziomie licencjackim nie ma odpowiedniej znajomość słownictwa. Jest to problem, który powinien zostać rozwiązany w ramach czasowych kształcenia uniwersyteckiego. Jednym ze sposobów przyspieszenia uczenia się słownictwa jest użycie kluczowego słownictwa (słów akademickich) w rutynowych zadaniach, takich jak pisanie. Projekt obecny ma na celu zbadanie, jak rozwijać słownictwo studentów poprzez pisanie dla celów akademickich. W szczególności zbadana zostanie skuteczność uczenia się słownictwa poprzez użycie konkretnych słów w trakcie pisania esejów argumentacyjnych (typowe zadanie w szkolnictwie wyższym), pod presją czasu i bez presji czasu, jak również w trakcie pisania zdań. W badaniu stwierdzę, na ile pisanie złożonego eseju, zwłaszcza pod presją czasu, może lub utrudniać naukę słownictwa w stosunku do pisania prostszych form akademickich. Zakładam, że pisanie złożonych esejów nie ułatwi nauki słownictwa ze względu na ilość informacji, którą muszą przetworzyć studenci. Zakładam też, że pisanie esejów może być skuteczniejsze dla nauki słownictwa niż pisanie zdań. Pisane to naturalna czynność na w trakcie studiów na uczelni wyższej. Warto zbadać, jakie korzyści w nauce słownictwa może przynieść naszym studentom pisanie różnych typów tekstów. Ten projekt pomoże nam zrozumieć jak pisanie wspomaga proces uczenia się słow. Może też wyposażyć nauczycieli akademickich w wiedzę i skuteczne instrumenty w nauczaniu słownictwa.
Konkurs: MINIATURA 5
Kierownik projektu: dr Kamil Seruga
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Staż naukowy na Uniwersytecie w Granadzie.
Kierownik projektu: prof. dr hab. Romuald Gozdawa-Gołębiowski
Okres realizacji: 2018-2020
Jednostka: Instytut Anglistyki
Opis projektu
Rozwijanie nowych kompetencji neofilologicznej kadry naukowo-dydaktycznej, bazujących na bardzo dobrej znajomości odpowiedniego języka obcego.
Prowadzenie i odbywanie zajęć w językach obcych to dotychczasowa codzienna praktyka nauczycieli i studentów na Wydziale Neofilologii UW . Seminaria, wykłady i ćwiczenia prowadzone na Wydziale w językach: angielskim, niemieckim, niderlandzkim, włoskim, francuskim, hiszpańskim, portugalskim, jidysz, węgierskim i fińskim, obejmują nie tylko zagadnienia związane z praktyczną nauką języka obcego, lecz również problematykę historyczną i kulturową danego obszaru językowego. W dobie znaczącego postępu technologicznego, zakres ten wydaje się jednak niewystarczający. Nowe wyzwania związane z koniecznością nowoczesnego zarządzania informacją naukową, organizowania i finansowania badań naukowych, dostosowania programów zajęć i kompetencji wykładowców – zgodnie z oczekiwaniami studentów i potencjalnych pracodawców - do wymogów coraz bardziej konkurencyjnego rynku pracy wymagają nieustannego doskonalenia zawodowego kadry naukowo – dydaktycznej i wzbogacenia obecnej oferty kursów filologicznych o nowe zagadnienia z zakresu innowacji metodologicznych i technologicznych w metodyce badawczej pracowników Wydziału Neofilologii – ogromnego znaczenia nabiera również kompetencja lingwistyczna, metajęzykowa i pragmatyczna związana z wykorzystaniem formalnej (akademickiej) odmiany języka obcego w procesie przygotowywania, publikowania i rozpowszechniania wyników własnych prac naukowych. Działania takie – podnoszące kompetencje studentów Wydziału i status jego pracowników – zwiększają znacząco atrakcyjność Wydziału Neofilologii jako centrum badawczego i edukacyjnego na europejskim rynku pracy.
Kierownik projektu: dr hab. Zbigniew Możejko
Okres realizacji: 2018-2020
Jednostka: Instytut Anglistyki
Kierownik projektu: dr Arceli Rojas
Okres realizacji: 2018-2020
Jednostka: Wydział Neofilologii
Opis projektu
This project investigates the depictions of human remains on Mexican precolonial codices, especially those of the so-called Borgia Group, which were used by daykeepers and diviners as manuals in prognostications and ritual prescriptions. My aim is to explore a different reading of these images in relation to the oracular character of these books, with special focus on Codex Laud due to its intriguingly abundant depictions of human limbs, hearts, skulls, skeletons and deities of death. To achieve this, I will carry out a two-step methodological approach. First, I will develop an ethno-iconological research base, which entails conducting ethnography; in this case, in an indigenous Mixe community, in the south of Mexico. I will document the various forms of social and spiritual relationships between the living and the dead, paying special interest to the role of ancestors in divinatory sessions and the discourses held during rituals, such as those held during the Days of the Dead ceremonies. Secondly, with this new empirical data, I will analyze the images of human remains depicted on codices by applying the methods recently developed by Dr. Katarzyna Mikulska at the Institute of Iberian and Ibero-American Studies, in the University of Warsaw. Her novel approach combines the ethnographic data with a cognitive and semiotic perspective, and a profound examination of metaphor construction. With all of this in mind, my specific aim is to answer the following inquiry: are there other factual resources for interpreting the meaning of human remains as a means of metaphoric communication pertaining to the cult and world of ancestors rather than the literal reading of dismembered human bodies? Answering this question will enable me to deepen the understanding of the visual culture around mortality and ancestorhood in ancient Mexico, which is frequently loaded with connotations of violence and emphasis of human sacrifices as described in Spanish colonial chronicles.
Kierownik projektu: prof. dr hab. Romuald Gozdawa - Gołębiowski
Okres realizacji: 2017-2020
Jednostka: Instytut Anglistyki
Konkurs: ERASMUS+
Kierownik projektu: prof. ucz. dr hab. Romuald Gozdawa-Gołębiowski
Okres realizacji: 2020-2023
Jednostka: Instytut Anglistyki
Top-quality language provision (knowledge and skills) for university students is a sine qua non for the implementation of social ideals, espoused by the European Union and indispensable in the global village. Student mobility, competitive job markets, development of pan-European economy and geo-political cohesion all require that university graduates be offered every possible chance to master a shared communication tool, a contemporary lingua franca. To ensure that English successfully continues to perform the role of a communicative and informative system, able to meet the increasingly complex everyday discourse demands, the teaching goals, techniques and didactic resources all need to undergo a methodological overhaul. Our model addresses these issues, by proposing content-based packages for EHE (English for Higher Education) instruction, conducive to the development of “education for citizenship”. To respond to the most pressing communicative needs of united Europe, this project looks at English language tuition. Should the model prove successful, however, it is applicable to other natural languages and competence levels. This is so because a foreign language is taught through a carefully selected sequence of content units, each reflecting a different academic domain and an appropriately adjusted lexico-grammatical inventory. The manual for teachers, one of the project’s outputs, will contain essential background reading, familiarizing instructors with the potentially new subject areas in an accessible, userfriendly way. The TE-Con3 materials, both for teachers and students, will be available as an open-access resource on a multimedia platform (MUL-TECON), designed for the purposes of the Project.
strona www: https://tecon3.wn.uw.edu.pl
Kierownik projektu: dr hab. Edyta Waluch-de la Torre
Okres realizacji: 2019-2020
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego
Konkurs: NAWA
Kierownik projektu: dr Agnieszka Jezierska-Wiśniewska
Okres realizacji: 2019-2020
Jednostka: Instytut Germanistyki
Przedmiotem umowy była organizacja warsztatów interkulturowych dla pracowników uczelni w ramach IV polsko -niemieckiej konferencji studenckiej.
Kierownik projektu: dr Tomasz Szybisty
Okres realizacji: 01.03.2019r. – 31.12.2019r.
Jednostka: Instytut Neofilologii
Opis projektu:
Zgłoszony projekt stanowi część większego przedsięwzięcia badawczego – projektu „Literatura – Konteksty” – realizowanego od roku 2015 przez Instytut Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie i Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, od roku 2016 we współpracy z Sekcją Germanistyki na Wydziale Nauk Humanistycznych i Kulturoznawstwa Uniwersytetu w Wuppertalu i Instytutem Filologii Angielskiej i Germańskiej Uniwersytetu w Santiago de Compostela. Z racji profilu naukowego zaangażowanych jednostek zakres tematyczny projektu obejmuje głównie zagadnienia dotyczące literatury i kultury polskiej i niemieckiej. W ramach projektu zorganizowano już trzy konferencje naukowe, w tym dwie międzynarodowe, i opublikowano trzy tomy monograficzne: „Literatura a architektura” (2017), „Literatura a malarstwo” (2017), „Literatur und Malerei” (2018), zawierające studia autorstwa głównie polskich i niemieckich naukowców.
Celem naukowym zgłoszonego projektu jest kontynuacja i rozwój prowadzonych badań, w szczególności organizacja konferencji „Literatura a polityka” oraz publikacja tomu monograficznego będącego jej pokłosiem. Tematyka konferencji będzie dotyczyć będzie głównie roli literatury w kreowaniu i utrwalaniu określonych narracji i mitów narodowych oraz politycznych. Punkt ciężkości położony zostanie przy tym na literaturę polską i niemieckojęzyczną, głównie niemiecką, w szerokim spektrum czasowym od średniowiecza aż po XXI wiek, również w europejskim kontekście. Konferencję otworzą wybitni znawcy przedmiotu: prof. dr hab. Maria Kłańska (Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego), prof. dr hab. Hubert Orłowski (emerytowany pracownik Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), dr Adreas Lawaty (Nordost-Institut w Lüneburgu). Przewiduje się, że w konferencji weźmie udział ok. 54 uczonych, głównie polskich i niemieckich, reprezentujących różne nauki humanistyczne.
Kierownicy projektu:
Prof. Dr. Ulrike Stamm (Humboldt-Universität zu Berlin)
Dr Ewa Wojno-Owczarska (Uniwersytet Warszawski)
Celem międzynarodowego projektu naukowo-badawczego Globalisierungsdiskurse in Literatur und Film des 20. und 21. Jahrhunderts realizowanego na Uniwersytecie Warszawskim we współpracy z Humboldt-Universität zu Berlin i ELTE Budapeszt w ramach programu CENTRAL jest porównanie sposobu przedstawiania następstw globalizacji w literaturze i filmie XX i XXI wieku.
Do rezultatów projektu należy opublikowanie monografii wieloautorskiej Globalisierungsdiskurse in Literatur und Film des 20. und 21. Jahrhunderts (red. Ulrike Stamm i Ewa Wojno-Owczarska, Peter Lang Publishing 2019, seria: Europäische Studien zur Germanistik, Kulturwissenschaft und Linguistik, por. https://www.peterlang.com/view/title/63679), a także organizacja międzynarodowych konferencji naukowych na Uniwersytecie Warszawskim oraz Humboldt-Universität zu Berlin. Referaty wygłoszone przez uczestników projektu z Polski, Austrii, Bułgarii i Niemiec podejmowały takie zagadnienia, jak: pojęcie „ojczyzny” w epoce globalizacji, problem tożsamości narodowej oraz różnorodne symptomy kryzysu społecznego, politycznego i ekonomicznego ukazane w wybranych dziełach literackich i filmowych (por. www.humboldtalumni.weebly.com).
Projekt wspierany przez Polsko-Niemiecką Fundację na Rzecz Nauki (PNFN)
Kierownik projektu: dr hab. Anna Just
Okres realizacji: 2018-2020
Jednostka: Instytut Germanistyki
Inwentaryzacja niemieckojęzycznych rękopisów ze zbiorów Gabinetu Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie” jest wspólnym projektem studentów, doktorantów, naukowców i badaczy z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Kraju Saary i Gabinetu Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, mającym na celu wykonanie ogólnego opisu nieopracowanych katalogowo niemieckojęzycznych rękopisów z kolekcji Gabinetu Rękopisów BUW, które zostały zakupione lub przekazane w darze Bibliotece po 1945 roku. Baza źródłowa liczy niemal 500 jednostek rękopiśmiennych, które przed wojną znajdowały się w różnych kolekcjach państwowych i prywatnych. Są to m.in. zbiory Biblioteki przy kościele ewangelicko-augsburskim Św. Trójcy w Kamiennej Górze na Śląsku (Wallenberg-Fenderlinsche Bibliothek zu Landeshut), biblioteki przy kościele ewangelicko-augsburskim w Gdańsku zabezpieczone w Sobowidzu k. Gdańska, książąt Carolath-Beuthen w Carolath (Siedlisko) na Śląsku, książąt Schaffgotschów z Cieplic na Dolnym Śląsku, biblioteki książąt Hessen-Darmstadt oraz zbiory z innych mniejszych kolekcji i pojedyncze egzemplarze. Rękopisy pochodzą z XV-XIX wieku. Opis rękopisów ma nie tylko zmniejszyć deficyt wiedzy na temat zbiorów rękopiśmiennych w Polsce, lecz również powiększyć stan wiedzy o bibliotekach, których zbiory trafiły do kolekcji Gabinetu Rękopisów BUW oraz o wcześniejszych właścicielach tych rękopisów. Ponadto badanie zawartości rękopisów pozwoli poznać piśmiennictwo niemieckie z pogranicza polsko-niemieckiego (autorów, problematykę, gatunki tekstów) i jednocześnie jego osadzenie w dziejach i kulturze terenów, na których współistniało dziedzictwo różnych narodów, języków i kultur.
Projekt wspierany przez Instytut Współpracy Polsko – Węgierskiej im. W. Felczaka
Kierownik projektu: mgr Ildikó Kozak
Okres realizacji: 2020
Jednostka: Katedra Hungarystyki
Celem przedsięwzięcia jest przybliżenie Polakom (młodzieży i dorosłym) w sposób przyjemny, kreatywny i interaktywny podstaw języka węgierskiego oraz wyposażenie ich w podstawową kompetencję komunikacyjną o Węgrzech, co pozwoli im na kontynuowanie nauki. Projekt zakłada dalszą realizacje przedsięwzięcia w celu opracowania kursów na kolejnych poziomach nauczania języka węgierskiego. Przyczyni się to do pogłębiania współpracy polsko – węgierskiej i wzrostu zainteresowania historią i kulturą Węgier. Rezultatem przedsięwzięcia będzie strona internetowa z darmowym i ogólnodostępnym kursem języka węgierskiego na poziomie startowym, promocja języka i kultury węgierskiej oraz wzmocnienie kontaktów polsko – węgierskich.
Project number – 600478-EPP-1-2018-1ES-EPPJMO-NETWORK
Okres realizacji: 30/09/2018 – 30/09/2022
Jednostka Koordynująca: CIDOB - Barcelona Centre for International Affairs, główny koordynator dr Anna Ayuso
Liczba instytucji w konsorcjum:11
Koordynator ze strony Uniwersytetu Warszawskiego: prof. ucz. dr hab. Katarzyna Dembicz
Streszczenie:
The Europe-Cuba Forum is an initiative that began in 2017 and involves a consortium of 11 leading institutions with consolidated experience in researching Cuban affairs and relations between Europe and Cuba.
The creation of the Jean Monnet Network Europe-Cuba Forum will allow the economic, political, social and institutional reform processes underway on the island that are so necessary for increasing its global, regional and interregional integration to be analysed
The project aims to give impetus to the new stage of constructive engagement in relations between Cuba and the European Union (EU) following the signing of the Political Dialogue and Cooperation Agreement (PDCA) in December 2016. It will engage from an academic perspective, but also provide proposals for action.
Through the PDCA the EU becomes a privileged partner for Cuba that is willing to cooperate in the reform process and to accompany the country in the new phase of opening up and change begun by the Raúl Castro government and continued by his successor, Miguel Díaz-Canel.
The agreement will improve cooperation and permit greater Cuban integration in EU-Caribbean relations and in the regional programmes of the EU-CELAC (Community of Latin American and Caribbean States) strategic partnership.
Common methodology and shared research between Cuban and European academic centres and institutions will promote the exchange of mutual experiences in terms of structural reforms, regional integration, socioeconomic modernisation and interregionalism.