Kierownik projektu: Dr Joanna Rydzewska-Siemiątkowska
Agencja finansująca: Kancelaria Premiera Finlandii
Okres realizacji: 2023-2024
Jednostka: Katedra Hungarystyki
Dr Joanna Rydzewska-Siemiątkowska z Katedry Hungarystyki UW rozpoczęła współpracę z Instytutem Języków Finlandii i Uniwersytetem Helsińskim w ramach projektu grantowego „Säädöskielen ymmärtäminen” (‘Rozumienie języka aktów prawnych’), finansowanego przez Kancelarię Premiera Finlandii w ramach Programu analityczno-badawczego wspierającego rządowy proces decyzyjny (VN TEAS). Projekt jest realizowany od marca 2023 do kwietnia 2024 roku, a przyznany budżet to 150 000 euro. Celem projektu jest zbadanie rozumienia fińsko- i szwedzkojęzycznych tekstów prawnych przez różne grupy użytkowników oraz wypracowanie praktycznych wytycznych dla poprawy jakości języka prawnego. Przeprowadzone zostaną ankiety internetowe oraz badania fokusowe z udziałem specjalistów w dziedzinie prawa oraz niespecjalistów. Zostaną wyjaśnione potencjalne różnice w rozumieniu tekstów prawnych przez te grupy z uwzględnieniem czynników językowych oraz pozajęzykowych, które stanowią wyzwanie dla czytelnika.
Więcej informacji w języku fińskim na stronie Instytutu: https://www.kotus.fi/nyt/
Konkurs: IDUB (II.3.7)
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Okres realizacji: 2020-2025
Jednostka: Instytut Anglistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Zwiększenie efektywności i umiędzynarodowienia projektów badawczych w ramach obszaru wielojęzyczności
Wiele osób rozwija się wielojęzycznie w wyniku mobilności i migracji, lub osiąga znajomość różnych języków dzięki edukacji. Wciąż brakuje jednak zaawansowanych metodologicznie badań empirycznych wyjaśniających językowe i poznawcze mechanizmy funkcjonowania wielojęzycznych dzieci i dorosłych. Badania wielojęzyczności prowadzone na UW zyskały rozpoznawalność na świecie, jednak są rozproszone pomiędzy wydziałami. Dlatego stworzymy międzywydziałowy i międzynarodowy zespół badawczy Multilingualism Research Hub łączący wiedzę i know-how językoznawców i psychologów. Stworzymy też wspólną przestrzeń badawczą, aby efektywniej wykorzystać i poszerzyć infrastrukturę dostępną na UW.
Konkurs: IDUB (I.3.12)
Kierownik projektu: dr hab. Paweł Piszczatowski
Okres realizacji: 2020-2025
Jednostka: Instytut Germanistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Przygotowanie i uruchomienie projektu badawczego pt. Nieantropocentryczna Podmiotowość Kulturowa
Celem działania jest stworzenie platformy badawczej zorientowanej na zagadnienia szeroko rozumianego posthumanizmu. W pierwszym rzędzie chodzić będzie o relacje pomiędzy światem ludzi i podmiotów (istot) pozaludzkich. Prace w ramach działania będą obliczone na przezwyciężenie antropocentrycznej wizji podmiotowości i wypracowanie podstaw nowej – uwzględniającej nie tylko świat istot żywych, lecz także rozwój technologii informatycznych, zwłaszcza w kontekście prac nad autonomicznymi maszynami i sztuczną inteligencją. Obszarami badań realizowanymi w pierwszej kolejności będą zagadnienia związane z lingwistycznymi i semiologicznymi systemami komunikacyjnymi w świecie pozaludzkim oraz ich korelacją ze strukturą języków wytworzonych przez homo sapiens oraz reprezentacjami świata pozaludzkiego w kulturowej twórczości człowieka na płaszczyźnie poznawczej i afektywnej. W dalszej perspektywie planowane jest także przeanalizowanie regulacji prawnych i bioetycznych z zakresu ochrony zwierząt oraz problematyki związanej z bioróżnorodnością, ekologią i przeciwdziałaniem negatywnym zmianom klimatycznym.
Konkurs: ERC
Kierownik projektu: dr Agnieszka Brylak
Okres realizacji: 2023-2028
Jednostka: Instytut Iberystyki
TYTUŁ PROJEKTU: The concept of teotl: a complex approach to the principal religious category of pre-Hispanic Central Mexico
Głównym celem projektu TEOTL jest zrozumienie co kryło się za jedną z podstawowych kategorii religijnych przedhiszpańskich Indian Nahua, określanej w języku nahuatl terminem teotl. Aby kompleksowo zbadać ten problem, projekt skupia się na przebadaniu następujących czterech obszarów badawczych: 1) tzw. panteon bogów azteckich; 2) relacja między kategorią teotl a innymi ważnymi kategoriami religijnym (np. tonalli, nahualli, ixiptla, i inne); 3) analiza filologiczna terminu teotl w kolokacjach, związkach i dyskursie; 4) użycie terminu teotl w kolonialnym chrześcijańskim dyskursie nahuatl. Korzystając z heterogenicznego zbioru danych tekstowych i ikonograficznych, TEOTL projekt zastosuje nowatorskie połączenie metod badawczych na przecięciu tradycyjnych (etnohistoria, religioznawstwo, historia sztuki, filologii, językoznawstwa) i humanistyki cyfrowej (analiza sieciowa). Ta niezbadana dotąd ścieżka badawcza doprowadzi do rekonceptualizacji naszego podejścia do nahuańskiego pojęcia sacrum i do jego dekolonizacji.
Konkurs: Styp. dla mł. wyb.
Kierownik projektu: dr Marcin Kołakowski
Okres realizacji: 2021-2024
Jednostka: Instytut Iberystyki
TYTUŁ PROJEKTU: Stypendium dla młodych wybitnych naukowców
Stypendium dla młodych wybitnych naukowców
Konkurs: Rozwój Czasopism Naukowych
Kierownik projektu: prof. Waldemar Czachur
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Germanistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Fiansnowanie czaasopisma "Tekst i dyskurs"
"Koncepcja rozwoju praktyk wydawniczych i edytorskich oraz ich wpływu na utrzymanie się w obiegu międzynarodowym czasopisma:
Periodyk „tekst i dyskurs – text und diskurs” jest sprofilowanym czasopismem z zakresu lingwistycznej analizy tekstu i dyskursu cieszącym się renomą głównie w Polsce i krajach niemieckojęzycznych. Naszym celem jest otwarcie się na środowisko międzynarodowe oraz profesjonalizacja procesu wydawania czasopisma. Oba główne cele realizowane będą przez następujące działanie: - zakup programu do zarządzania pracami wydawniczymi i edytorskimi usprawni proces wydawania czasopisma i uczyni go bardziej transparentnym (ważne kryterium dla niektórych baz indeksacyjnych); - program umożliwi profesjonalną komunikację z recenzentami (w tym również zagranicznymi naukowcami), z autorami oraz czytelnikami, a także przygotowywanie spersonifikowanych newsletterów oraz poszerzanie kręgu odbiorców (obecnie ok. 1200 osób); - obecność w bazach indeksujących, jak SCOPUS, DOAJ, EBSCO, MIAR, Web of Science - Arts & Humanities Citation Index, Norwegian Register for Scientific Journals, Series and Publishers ora ANVUR, a także w bibliotekach w Europie (szczególnie w krajach Europy Środkowej) i na świecie; Efekty: - integracja środowiska naukowego zajmującego się badaniami z zakresu tekstologii, dyskursologii oraz mediolingwistyki przyczyni się do stabilizowania marki i wizerunku czasopisma jako atrakcyjnego, profesjonalnego i międzynarodowego forum wymiany naukowej; - obecność w wyżej wymienionych bazach wpłynie w istotnym stopniu na rozpoznawalność czasopisma jako forum wymiany myśli z zakresu analizy tekstu i dyskursu oraz wzrost cytowalności, - tłumaczenie najważniejszych (cieszących się największą cytowalnością) artykułów polskich naukowców na język angielski i opublikowanie ich w periodyku przyczyni się do umiędzynarodowienia polskich badań i ustabilizowania polskiego i polonistycznego dorobku w świecie."
Konkurs: Rozwój Czasopism Naukowych
Kierownik projektu: dr hab. Katarzyna Dembicz
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Iberystyki
TYTUŁ PROJEKTU: Fiansnowanie czaasopisma "Ameryka Łacinska"
Czasopismo "Ameryka Łacińska" stosuje w procesie redakcyjno-wydawniczym: - Open Journal System - identyfikatory DOI. W ostatnim latach, celem umiędzynarodowienia: - powiększono grono recenzentów zagranicznych, - poszerzono grono członków Rady Naukowej o przedstawicieli zagranicznych uczelni, - uwzględniono publikację artykułów anglojęzycznych, - wymaga się od autorów posiadania identyfikatorów ORCID. Obecnie czasopismo ukazuje się w wersji elektronicznej. Adiustacja językowa artykułów oraz obsługa edytorsko-wydawnicze czasopisma generuje znaczną część wydatków czasopisma. CELE: Zwiększenie obiegu i cytowalności oraz podwyższenie jakości wydawniczej i naukowej poprzez: 1. Integrację czasopisma z systemem edytorsko-publikacyjnym bazy Index Copernicus 2. Nieodpłatne przekazanie czasopisma do repozytorium cyfrowego Biblioteki Narodowej nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia wydania numeru czasopisma i udzielenie BN nieodpłatnej licencji niewyłącznej w celu publicznego udostępniania opublikowanych artykułów aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, bez żadnych ograniczeń. W ramach Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona i Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych Academica. 3. Poprawę redakcji językowej tekstów publikowanych w j.angielskim 4. Przywrócenie druku papierowej wersji. Te elementy wymagać będą nakładów pracy po stronie redakcji, w tym sekretariatu czasopisma a także inwestycji w oprogramowanie. Generuje to dodatkowe koszty, gdyż z tymi działaniami wiąże się opłacenie osoby na stanowisku sekretarza redakcji a także zlecenie usług zewnętrznych dotyczących adiustacji językowej i weryfikacji antyplagiatowej. Doprowadzi to bezpośrednio do spełnienia przez czasopismo naukowe kryteriów wydawniczo-edytorskich, naukowych i językowych pozwalających na ubieganie się o włączenie "Ameryki Łacińskiej" do jednej z renomowanych baz: Web of Science, Scopus.
Konkurs: Rozwój Czasopism Naukowych
Kierownik projektu: dr Agnieszka Flisek
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Iberystyki
TYTUŁ PROJEKTU: Fiansnowanie czaasopisma "Itinerarios"
"Itinerarios", działające od 1995 r. (a w nowej edycji od 2007 r.), dzięki dotychczasowym wysiłkom redakcji istnieje na arenie międzynarodowej i jest indeksowane w bazie Scopus. W tej ostatniej wartość centylowa czasopisma wynosi 71, co czyni je najlepszym czasopismem hispanistycznym w Polsce i piątym na świecie. Niniejszy wniosek wynika z konieczności zapewnienia wieloletniego programu finansowania pozwalającego nie tylko utrzymać "Itinerarios" na dotychczasowym poziomie, ale również umożliwić jego dalszy rozwój, zwiększyć jego rozpoznawalność wśród autorów oraz czytelników w Polsce i na świecie, podnieść cytowalność publikowanych na jego łamach artykułów oraz włączyć go do kolejnych międzynarodowych baz czasopism naukowych (np. Web of Science). Aby osiągnąć te cele, konieczne jest wzmocnienie praktyk wydawniczych i edytorskich. "Itinerarios", ze względu na swoją tematykę, publikuje artykuły w j. hiszpańskim i portugalskim (ze streszczeniami w j. angielskim), dzięki czemu jest często cytowane przez zagranicznych autorów. Aby utrzymać wysoką jakość językową i edytorską, konieczne jest finansowanie w tym zakresie: korektorzy, tłumacze, składacze (specjaliści ww. języków), oraz oprogramowanie (licencje na użytkowanie profesjonalnych programów edytorskich, np. Adobe Acrobat Pro, Adobe InCopy, Adobe InDesign). Umiędzynarodowienie czasopisma to także różnorodność geograficzna zespołu redaktorów i rady naukowej czasopisma. Chcąc spełnić wymóg międzynarodowego składu redakcji, niezbędne jest zapewnienie finansowania jej członkom (honoraria, szkolenia). Mimo że "Itinerarios" publikuje artykuły w otwartym dostępie i nieodpłatnie przekazuje je do repozytorium cyfrowego Biblioteki Narodowej, drukowane egzemplarze wysyłane są bibliotekom i innym podmiotom, które gromadzą i wykorzystują publikowane wyniki badań, co przekłada się na widoczność i cytowalność. Stąd konieczność uwzględnienia w budżecie czasopisma kosztów wysyłki egzemplarzy drukowanych oraz kampanii promocyjnych.
Konkurs: Perły Nauki
Kierownik projektu: mgr Sebastian Słowiński
Okres realizacji: 2022-2026
TYTUŁ PROJEKTU: Henry Miller w perspektywie badań literackich i tradycji estetyczno-literackiej metamodernizmu
Celem badania jest analiza twórczości i życia Henry’ego Millera w perspektywie badawczej metamodernizmu. Prowadzona będzie ona w oparciu zarówno o towarzyszącą jego twórczości krytykę literacką, korespondencje oraz teksty biograficzne, jak i klasyczną, a także najnowszą literaturę przedmiotu, odnoszącą się i bezpośrednio do przedmiotu badań, i pośrednio poprzez teksty literaturoznawcze, historyczno-literackie, literackie oraz filozoficzne. Badanie będzie koncentrować się na holistycznym ujęciu spuścizny Henry’ego Millera, uwzględniając w analizie nie tylko jego kluczowe i przełomowe dzieła, których powstawanie określa zasadniczą periodyzację życia Millera (Francja, 1934-39: Zwrotnik Raka, Czarna Wiosna, Zwrotnik Koziorożca; Grecja, 1939: Kolos z Maroussi; Stany Zjednoczone, 1939-1980: trylogia Różoukrzyżowanie oraz wspomnienia i teksty okołoliterackie), ale także i twórczość eseistyczną oraz epistolarną, a także wydarzenia związane z życiem osobistym.
Konkurs: NPRH 9 Dziedzictwo Narodowe
Kierownik projektu: dr hab. Izabella Zatorska
Okres realizacji: 2022-2028
Jednostka: Instytut Romanistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Korespondencja między Marie Therese Rodet Geoffrin a królem Stanisławem Augustem - edycja krytyczna z tłumaczeniem i w nowej interpretacji.
Projekt zakłada edycję krytyczną, przetłumaczenie i opracowanie naukowe korespondencji między Marie-Thérèse Rodet Geoffrin zwanej Madame Geoffrin (1699–1777) a królem Stanisławem Augustem (1732-1795). Korespondencja ta, powstała w latach 1764-1777, ma fundamentalne znaczenie co najmniej w dwóch obszarach nauk historycznych. Jest dokumentem kluczowym dla pełnego zrozumienia kultury polskiego Oświecenia, a w szczególności rozwoju myśli i edukacji artystycznej, kolekcjonerstwa oraz zmian w sztuce w Polsce drugiej połowy XVIII w., na dworze Stanisława Augusta. Zarazem to z całą pewnością najważniejszy zbiór wypowiedzi króla na strategiczne dla bytu państwa tematy, jaki mamy dla początków tego panowania. Zawiera bezpośrednie wypowiedzi Stanisława istotne dla jego polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Świadectwa to tym cenniejsze, że zaginęło archiwum króla dotyczące pierwszych lat po elekcji, czyli okresu powstania zbioru. Znana z częściowego wydania pod redakcją Charles’a de Mouÿ w 1875 r., korespondencja była wprawdzie przetłumaczona na język polski (1876), ale wybiórczo i nieściśle. Oczywiście, listy wymagają dodatkowej interpretacji i komentarzy nowych względem edycji XIX- wiecznej. Tłumaczenie z rękopisów, opatrzone stosownym aparatem naukowym, jest oczekiwane przez historyków, historyków literatury i kultury XVIII wieku. Zwłaszcza dzisiaj, gdy znajomość języka francuskiego nawet wśród naukowców jest znikoma. Projekt zakłada pogłębioną pracę badawczą nad korespondencją, poszerzoną o nowe źródła: nieznane szerokiej publiczności i w dużej części dotychczas niepublikowane rękopisy z francuskich i polskich archiwów oraz zbiorów prywatnych (np. karnet gości pani Geoffrin), a także źródła ikonograficzne, polskie i francuskie. Owe materiały archiwalne mogłyby naruszyć nieco stereotypy, w jakich tkwi powszechne wyobrażenie o początkach panowania naszego ostatniego elekcyjnego władcy.
Konkurs: Inwestycyjne (działalność naukowa)
Kierownik projektu: prof. ucz. Beata Łukaszewicz
Okres realizacji: 2023-2024
Jednostka: Instytut Anglistyki
TYTUŁ PROJEKTU: System ultrasonograficzny do obrazowania mowy w technologii 3D/4D
Zakup obejmuje elementy niezbędne do prowadzenia badań z zakresu fonetyki artykulacyjnej. W badaniach tych kluczowe jest zapewnienie możliwości pozyskiwania dokładnych danych pomiarowych dotyczących zmian położenia (kształtu) artykulatorów w czasie, a także synchronizacja zapisu ultrasonograficznego z zapisem audio. Najlepszą jakość obrazowania zapewniają obecnie aparaty ultrasonograficzne z głowicą w technologii 3D/4D (Lulich et al. 2018). Umożliwiają one nieinwazyjne, całkowicie bezpieczne dla osoby badanej wielopłaszczyznowe obrazowanie ruchów języka i strun głosowych, oraz dokonywanie pomiarów z dużą rozdzielczością przestrzenno-czasową. Stwarzając możliwość akwizycji danych numerycznych (tzw. danych "natywnych" w formacie DICOM) bezpośrednio z aparatu ultrasonograficznego, umożliwiają one przeprowadzenie analizy fonetycznej we wszystkich płaszczyznach, a nie tylko w przekroju, który jest w danym momencie widoczny na ekranie. Jest to znaczący postęp technologiczny w stosunku do aparatów ultrasonograficznych starszej generacji (2D). Aparaty ultrasonograficzne 3D/4D umożliwiają wysoką jakość badań fonetycznych, również dzięki temu, iż obrazowanie ruchów czubka języka nie stanowi w tych aparatach takiego problemu jak w aparatach starszej generacji. Kwestia ta jest istotna z punktu widzenia planowanych badań, które będą obejmować m.in. mechanizmy artykulacyjne dotyczące spółgłosek przedniojęzykowych języka polskiego, w tym trudne z punktu widzenia rozwoju mowy dźwięki takie jak spółgłoska drżąca r oraz szereg retrofleksyjny sz, rz, cz, dż. Aparaty ultrasonograficzne nie mają jednak możliwości nagrywania dźwięków audio, które są niezbędne do jednoznacznej interpretacji obrazu ruchów języka. Stąd w skład systemu ultrasonograficznego do obrazowania mowy wchodzą również elementy konieczne do równoległego nagrywania audio i synchronizacji zapisu audio z zapisem ultrasonograficznym. Lista zawiera również sprzęt i oprogramowanie niezbędne do analizy i bezpiecznego przechowywania danych. Badania z zakresu fonetyki artykulacyjnej są jednymi z najbardziej wymagających badań w dziedzinie fonetyki eksperymentalnej, w związku z czym muszą przeprowadzane w kilkuosobowych zespołach, złożonych z doświadczonych fonetyków eksperymentalnych, jak i specjalistów od nauk ścisłych (np. inżynierów elektroników, fizyków, informatyków).
Konkurs: SONATINA 2
Kierownik projektu:: dr Katarzyna Szoblik
Okres realizacji: 2018-2021
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Badania zaplanowane w prezentowanym projekcie mają na celu odtworzenie znaczenia i sposobu działania tradycji oralnej w systemie komunikacji rdzennych mieszkańców Centralnego Meksyku. W epoce przed i bezpośrednio po spotkaniu Starego i Nowego świata grupy te przekazywały wiedzę o przeszłości i o otaczającej rzeczywistości za pomocą różnych, wzajemnie się uzupełniających środków komunikacji, takich jak zapis graficzny kodeksów, czy różne formy niewerbalnego kodowania informacji. Jednak dominującym sposobem komunikowania się była tradycja oralna. Jak wykazały dotychczasowe badania nad oralnością w różnych kulturach świata, sposób konstruowania przekazu oralnego znacznie różni się od informacji przekazywanych za pomocą pisma. Na przykład, wiedza historyczna, która w myśl standardów współczesnej kultury Zachodu rozumiana jest najczęściej jako zestawienie najważniejszych dat, faktów, wydarzeń i postaci, w kulturach oralnych przybiera zazwyczaj formę dynamicznej narracji, w której dbałość o podanie dokładnych danych ustępuje miejsca potrzebie wyjaśnienia sposobu, w jaki przeszłość ukształtowała teraźniejszość. Jednym ze sposobów wytłumaczenia znaczenia wydarzeń przeszłych dla współczesnego kształtu świata jest osadzanie informacji historycznych w strukturach symbolicznych mitu, czyli świętej historii, której celem jest przecież wyjaśnienie zasad funkcjonowania świata. Innym ważnym narzędziem wykorzystywanym przez oralność jest topos kulturowy, rozumiany jako „miejsce wspólne”, czyli element tradycji danej kultury, mający dla jej członków jasną wartość symboliczną, który może być dowolnie przerabiany w zależności od potrzeb danej narracji. Celem niniejszego projektu jest odnalezienie takich toposów w korpusie tekstów dawnych pieśni azteckich, zapisanych w dwóch kolonialnych manuskryptach pt. Cantares mexicanos i Romances de los Señores de la Nueva España. Nakreślenie stałych form należących do oralności azteckiej i zrekonstruowanie ich pełnego znaczenia przyczyni się do pełniejszego zrozumienia sposobu postrzegania i rozumienia świata w tym kręgu kulturowym. Ponadto, umiejętność rozróżnienia azteckiego dyskursu oralnego będzie miała przełomowe znaczenie dla poprawnej interpretacji kolonialnych kronik, będących dla wielu Mezoamerykanistów podstawowym źródłem wiedzy w prowadzonych badaniach. Kroniki te, redagowane na przestrzeni XVI i XVII wieku, choć swą formą niejednokrotnie próbują naśladować annały europejskie, powstały w rzeczywistości w oparciu także o zapisy indiańskich ksiąg zwanych kodeksami oraz informacje oralne przekazywane przez lokalną starszyznę. Są one zatem swoistą mieszanką historiograficznej konwencji renesansowej Europy i indiańskiej tradycji oralnej. Oba te nurty stapiają się w nich w taki sposób, że bardzo trudno je rozróżnić. W rezultacie, zdarza się, że wydarzeniom mitycznym czy toposom kulturowym przypisywana jest wartość historyczna, co prowadzi nie tylko do frustracji badacza w obliczu rozbieżności w szczegółach podawanych na ten sam temat przez różne źródła, co uniemożliwia zamierzoną analizę historyczną, ale także utrudnia pełne zrozumienie ideologii azteckiej. Zaplanowane w ramach tego projektu badania zmierzające do zidentyfikowania toposów kulturowych w pieśniach, będących zapisem „czystej” oralności, a następnie odnalezienie ich w kronikach, będących mieszanką stylów, ma zatem na celu ułatwienie pracy innym badaczom. Pozwoli to wyciągnąć także ogólne wnioski na temat funkcjonowania azteckiej tradycji oralnej i jej roli społeczno-kulturowej. Wymiernym efektem tego projektu będzie anglojęzyczna monografia poświęcona obecności i znaczeniu toposów kulturowych w azteckiej tradycji oralnej. Będzie ona zawierać szczegółowe i dobrze udokumentowane przekłady wybranych pieśni. Ponadto, zaplanowano także przygotowanie publikacji popularnonaukowej w języku polskim, w której zaprezentowane zostaną przekłady wybranych pieśni na język polski.
Konkurs: Preludium 17
Kierownik projektu: dr Zofia Grzesiak
Okres realizacji: 2020-2023
Jednostka: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich
Celem niniejszego projektu jest kompleksowa analiza i opis filozoficznych powiązań idei Jorge Luisa Borgesa (1899-1986) i ‘patafizyki, stworzonej w XIX wieku przez Alfreda Jarry'ego fikcyjnej nauki wyimaginowanych rozwiązań, badającej zasady rządzące wyjątkami i opisującej świat, który jest uzupełnieniem naszego. Główna hipoteza projektu zakłada, że Borges jest oryginalnym ‘patafizycznym myślicielem, co można dostrzec w jego podejściu do poetyckiego wpływu, nauki, poznania i interpretacji rzeczywistości i kultury, a także do kwestii „ja”. Zamierzam zbadać wszystkie te problemy i zaproponować opis „Borgesowskiej ‘patafizyki”, łączącej teorie literaturoznawcze i krytyczne. Borges był jednym z najważniejszych pisarzy XX wieku, uznanym nie tylko w rodzimej Argentynie, lecz także na całym świecie. Jego prace wpłynęły na największe umysły epoki, jak Gilles Deleuze czy Michel Foucault, a także na wielu krytyków literackich, jak John Barth i Gérard Genette, którzy umieścili go w centrum swych teorii postmodernizmu i intertekstualności. Problem stawiany w tym projekcie nigdy nie był jednak badany. ‘Patafizyczny charakter idei Borgesa zaobserwował tylko Juan Esteban Fassio, tłumacz Jarry’ego na hiszpański i członek pierwotnego Collège de 'Pataphysique (instytucji „badań uczonych i bezużytecznych” założonej w Paryżu w 1948 r.). Połączenie Borgesa i ‘patafizyki zostało też wykorzystane przez Christiana Böka w monografii ‘Pataphysics. The Poetics of an Imaginary Science (2002), lecz na zasadzie anegdoty. Zestawienie Borgesa i ‘patafizyki jest innowacyjnym, oryginalnym podejściem do twórczości argentyńskiego autora, które pozwoli nam w najpełniejszy sposób zaprezentować wywrotowy potencjał jego tekstów i wypełnić lukę w aktywnej i bogatej dziedzinie badań nad Borgesem. Projekt stanowić będzie również istotny wkład w teorię literacką i krytyczną, dodając nowe konteksty do badań filozoficznych powiązań Borgesa. Celem projektu jest wykazanie ‘patafizycznego charakteru tych spośród tekstów i pomysłów Borgesa, które dotyczą ważniejszych problemów teoretycznych: wpływu literackiego, relacji między filozofią, literaturą (a więc i fikcją) a nauką, jak również idei podmiotu konfrontującego się z bezsensownością istnienia. Analiza tych problemów wydaje się dziś szczególnie istotna, gdyż zarówno ‘patafizyka, jak i teksty Borgesa, paradoksalnie, są uważane za zjawiska istotne dla badań kreatywnego przetwarzania danych (creative computing), oraz mogące przyczynić się do ulepszenia naszej interpretacji ewoluującego technologicznie świata. Ogólny plan projektu zakłada zbadanie powiązań Borgesa i ‘patafizyki, które zostały (prawie) wskazane, lecz nigdy ich nie przestudiowano. Istnieją dwa główne obszary, w których te problemy się spotykają: teoria literackiego wpływu Harolda Blooma i badania poświęcone Borgesowi i nauce. Proponuję reinterpretację The Anxiety of Influence Blooma (1973), który przyznaje, że teoria wyimaginowanych rozwiązaniach jest źródłem jego idei, ale ostatecznie wyklucza ze swej interpretacji zarówno ‘patafizykę, jak i Borgesa, gdyż wydają się zaprzeczać jego wnioskom. Jak zauważyłam w kilku artykułach, można w tej sytuacji stwierdzić, że w oparciu o idee Borgesa i ‘patafizyki należy skonstruować alternatywną teorię wpływu poetyckiego, której sformułowanie to pierwsze zadanie badawcze tego projektu. Zawiera ono, z jednej strony, teoretyczne podejście do wpływu i intertekstualności wywodzące się z ‘patafizyki i tekstów Borgesa, z drugiej - analizę porównawczą trzech przypadków argentyńskich ‘patafizyków: Borgesa, Julia Cortázara i Macedonia Fernándeza. Teoretycy zajmujący się Borgesem często skupiają się na problemie powiązań miedzy jego tekstami a rozmaitymi koncepcjami naukowymi; zjawiska tego dotyczą, na przykład Borges y la matemática Guillerma Martíneza (2003) i Unthinking Thinking: Jorge Luis Borges, Mathematics and the New Physics Floyda Merrella (1991). W tego typu pracach Borges zwykle przedstawiany jest jako poważny pisarz, interpretujący rzeczywistość przez pryzmat nauki i metaforycznie opisujący matematyczne lub fizyczne zasady rządzące światem. Niemniej jedna, tego typu podejścia nie biorą pod uwagę radykalnej krytyki Borgesa wobec dyskursu i metod naukowych. Alan Pauls, w eseju El factor Borges (2004), stwierdza, że powinno się zaproponować inne odczytanie Borgesa, podkreślające jego humorystyczną, ironiczną, a także niezwykle sceptyczną interpretację świata. Pauls, nieświadomie, postuluje lekturę ‘patafizyczną, która mogłaby pozwolić na wytworzenie nowej, metafizyczno-epistemologicznej, ‘patafizyczno-Borgesowskiej teorii, co stanowi kolejne zadanie badawcze w tym projekcie. Jego celem jest nie tylko reinterpretacja „naukowości” literatury Borgesa, lecz także rewizja problemu „powagi”. Jej przeciwieństwo to nie tyle szaleństwo czy absurd, co ludyczna i krytycznie zdystansowana postawa wobec rzeczywistości, podważająca prawomocność uzasadnień naukowych i działania zdrowego rozsądku w celu ukazania ich względności i arbitralności. Borges i ‘patafizyka stymulują kolejny powrót do namysłu nad zasadnością wytycznych poważnego dyskursu naukowego oraz ponowne podjęcie tematu napięcia między wiedzą i ogłupieniem, badanego nie tylko przez ‘patafizyków, lecz także filozofów zajmujących się krytyczną analizą „racjonalności” naszej kultury. Realizacja projektu wymaga przeprowadzenia kwerend w kilku międzynarodowych ośrodkach (m.in. Borges Center na Uniwersytecie w Pittsburghu, Argentyńskiej Bibliotece Narodowej w Buenos Aires, IberoAmerikanisches Institut w Berlinie). Materiały w nich zebrane posłużą do pogłębionego zbadania różnych podejść do ‘patafizyki oraz interpretacji Borgesa, a następnie do szczegółowej analizy porównawczej Borgesa i innych ‘patafizycznych myślicieli, co ostatecznie doprowadzi do opisu specyficznej ‘patafizyki Borgesa, posiadającej konsekwencje dla literatury (argentyńskiej i światowej), teorii i filozofii.
Konkurs: OPUS 18
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Okres realizacji: 2020-2023
Jednostka: Instytut Anglistyki
Choć na świecie jest wiele osób wielojęzycznych, samo uczenie się języka trzeciego jest bardzo złożonym procesem. Naukę języka trzeciego kształtują podobieństwa i różnice pomiędzy językami już znanymi (np. językiem ojczystym, polskim oraz językiem angielskim, który jest językiem obcym), a nowym językiem (np. włoskim). W skrócie, niektóre cechy znanych języków mogą być przeniesione do nowego języka drogą, tak zwanego, transferu. Proces ten może zarówno ułatwiać jak i utrudniać naukę tego języka. Na przykład te cechy znanych i nowych języków, które są siebie podobne mogą sprzyjać nauce, a te cechy które je różnią mogą być przeszkodą w nabywaniu nowego języka trzeciego. Ten obraz procesu nabywania języka trzeciego jest jednak bardzo uproszczony. Najnowsze badania wskazują, że wpływ znanych języków na naukę trzeciego języka może być kształtowany przez wiele dodatkowych czynników, takich jak okoliczności, w których języki są nabywane, poziom znajomości języków obcych oraz różnice indywidualne w zakresie zdolności językowych. Dokładny charakter tych złożonych zależności nie został jeszcze zgłębiony. Obecny projekt ma nadzieję to zmienić. Projekt ma na celu pogłębienie wiedzy o mechanizmach nabywania słownictwa języka trzeciego. W tym celu zaplanowane zostały obszerne badania z udziałem Polaków znających angielski jako język obcy i uczących się języka włoskiego jako języka trzeciego. Zbadamy czy i w jaki sposób znajomość języka polskiego i języka angielskiego kształtuje uczenie się włoskich słów, które są, lub nie są podobne do polskich i/lub angielskich. Po pierwsze, dzięki zastosowaniu dokładnych zadań psycholingwistycznych, zbadamy u uczniów poziom ich znajomości języków obcych i uzyskamy dane dotyczące ich zdolności do uczenia się języków (np. pamięci roboczej, funkcji pamięciowych itp.). Następnie sprawdzimy znajomość starannie dobranych słów języka włoskiego i zbadamy jak poziom biegłości językowej i zdolności do uczenia się języków wpływają na znajomość tych słów. Chcemy też stworzyć model znajomości słów i struktur w zależności od stopnia ich podobieństwa do języka polskiego i angielskiego. Dalej, w eksperymencie przeprowadzonym w klasie sprawdzimy jak słowa włoskie przyswajane są w warunkach naturalnych. W końcu, w laboratoryjnym badaniu eksperymentalnym, przyjrzymy się procesowi uczenia się włoskich słów od podstaw u Polaków, którzy znają angielski, ale nigdy nie uczyli się włoskiego ani innych języków romańskich (hiszpańskiego, portugalskiego, francuskiego, itp.). Podsumowując, nasze badania mają na celu zgłębienie mechanizmów przyswajania słownictwa języka trzeciego u osób dorosłych i przybliżenie nas do rozwikłania zagadek wielojęzyczności.
Konkurs: BEETHOVEN CLASSIC 3
Kierownik projektu: dr hab. Katarzyna Mikulska
Okres realizacji: 2020-2023
Jednostka: Instytut Anglistyki
Popularnym i przeważającym podejściem w badaniach nad systemami pisma jest stwierdzenie, że pismo powstaje w celu odzwierciedlenia języka mówionego, a co za tym idzie, jedynym „prawdziwym” i „właściwym” systemem pisma jest alfabet. Nic bardziej mylnego. Głęboko zakorzenione podejście w badaniach nad pismem wypracowane w tzw. kulturze zachodniej zaczyna być zastępowane badaniami nad szeroko pojętymi systemami zapisów, które nie mają na celu wiernego kodowania mowy, a raczej odzwierciedlają konstrukcje myślowe oraz są zrozumiałe dla odbiorcy niezależnie od tego, jakim językiem się posługuje (jak np. zapis chemiczny, czy muzyczny). Duża część wiedzy świata zachodniego jest kodowana za pomocą takich systemów graficznych, a nie pisma alfabetycznego. Takie podejście do badań nad pismem sprawiło, że wiele systemów komunikacji graficznej, szczególnie te powstałe w Nowym Świecie, zostało wyłączonych z badań nad piśmiennością. Celem niniejszego projektu jest opracowanie uniwersalnej metodyki badań nad rdzennymi amerykańskimi systemami zapisów, dzięki czemu możliwe będzie lepsze zrozumienie sposobów komunikacji i przekazywania wiedzy wśród amerykańskich społeczności tubylczych. Tym samym projekt odpowie na pytania, jak systemy graficzne funkcjonują w rdzennych kulturach Ameryki oraz jaki wkład w rozwój ogólnej teorii pisma może mieć ich zrozumienie. Zadaniem prezentowanego projektu jest przeanalizowanie różnorodnych przykładów amerykańskich systemów zapisu za pomocą podobnej metodyki badań. Każdy z pięciu przykładów stanowi osobny subprojekt. W obrębie subprojektów zostaną zbadane: 1) wielopoziomowy zapis w kodeksach mixteckich i dywinacyjnych z obszaru środkowego Meksyku, 2) przedhiszpański system zapisu z Tiwanaku i inkaski z obszaru Andów, 3) pismo tio-tio i jego związki z kulturą materialną ludu Yukpa z obszaru od Przesmyku Panamskiego po Kolumbię, 4) „czytanie ziaren” czyli logika komunikacji graficznej/wizualnej w systemie dywinacyjnym indiańskiej grupy etnicznej Ayöök w Meksyku oraz 5) formalne i strukturalne sposoby kodowania znaczeń w przedhiszpańskiej sztuce naskalnej z północnej Wenezueli. Punktem wyjścia do badań są tezy Carla Severiego (wypracowane do badań systemów zapisu z południowoamerykańskich Nizin) oraz Roya Harrisa (dotyczące ogólnej teorii pisma), a także dotychczasowe prace naszego zespołu, które wykazały, że systemy zapisu mogą być wielowymiarowe. Dlatego też prezentowany projekt jest interdyscyplinarny, łączący w sobie teorie i metody stosowane w różnych dziedzinach nauki: lingwistyce, badaniach ikonografii i sztuki naskalnej, etnografii, antropologii kulturowej, semantyce, lingwistyce kognitywnej. W ramach każdego z subprojektów zostaną podjęte następujące kroki: 1) wykonanie opisu formalnego danego systemu; 2) określenie, w jaki sposób badany zapis koduje i przekazuje znaczenie; 3) określenie, w jaki sposób znaczenie przekazywane przez badany zapis zależy od kontekstu, w jakim powstał, a w konsekwencji zbadanie jak kontekst wpływa na kodyfikowanie znaczenia. Niniejszy projekt nie tylko skupi badaczy z dwóch państw, ale również połączy specjalistyczną wiedzę i metody wypracowane do badań przedhiszpańskich i współczesnych systemów graficznych oraz różnych regionów kulturowych Ameryki, a w konsekwencji również tradycji akademickich. Dzięki wzajemnej współpracy wszystkich członków projektu możliwa będzie ciągła wymiana idei, spostrzeżeń oraz krytyki, niezbędnych w pracy naukowej i gwarantujących wysoki poziom prowadzonych badań. Umożliwi to udział w światowej dyskusji na temat tradycyjnego podziału społeczeństw na oralne i piśmienne, jak również na temat ogólnej teorii pisma, do rozwoju której przyczyniło się dotychczas niewielu amerykanistów.
Kierownik: dr hab. Katarzyna Dembicz
Czas realizacji: 2019 – 2022
liczba wykonawców 6:
Katarzyna Dembicz - Uniwersytet Warszawski
Xinia Carrillo - Universidad Nacional, Costa Rica (UNA)
Mirosława Czerny – Uniwersytet Warszawski
Helene Roux – badaczka francuska
Ewelina Biczyńska – doktorantka Uniwersytetu Warszawskiego
Pawel Wiechetek – doktorant Uniwersytetu Warszawskiego
Współczesne światowe przemiany implikują coraz intensywniejsze wzajemne oddziaływania między globalnymi siłami polityczno-ekonomicznymi a lokalnymi strukturami społecznymi. Debata nad możliwymi drogami rozwoju wobec wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi, wzrastającymi nierównościami i konkurencyjnością, intensyfikacją migracji, indywidualizacją życia, dotyka również społeczności lokalne, często odcięte od światowego przepływu informacji, jednakże o wiele bardziej podatne na występowanie różnorodnych ryzyk, środowiskowych jak i ekonomicznych. Naszym zamiarem jest zbadanie dylematów rozwojowych wybranych lokalnych społeczności Ameryki Środkowej, stawiając hipotezę iż w ich przypadku, westernizacja sposobu życia jakim są poddawane w ostatnich dziesięcioleciach, między innymi poprzez lokalizację projektów rozwoju infrastruktur gospodarczych, a także ścieranie się wartości cywilizacji zachodniej z tradycjami i wartościami lokalnych kultur, wyraża się w dyskursach i dylematach rozwojowych. Przybierają one bardzo często postać protestów i konfliktów społecznych, wynikających z niezrozumienia obu stron co do tego: czym jest rozwój? oraz jak go poszczególni aktorzy i grupy społeczne postrzegają i rozumieją?
Aby móc zweryfikować postawioną hipotezę, badania będą realizowane zgodnie z następującymi celami:
Badania przeprowadzone zostaną na wytypowanych wcześniej obszarach, objętych procedurą badań wstępnych, na których występowały konflikty społeczne wynikające z lokalizacji wielkich przedsięwzięć infrastrukturalnych, czyli:
Przewidujemy, że projekt realizowany będzie przez 36 miesięcy, dostateczny czas na zebranie, selekcję oraz przetworzenie materiałów, informacji i danych, poprzez zastosowanie różnorodnych metod i technik badawczych. Do podstawowych należą obserwacje terenowe, wywiady pogłębione i ankiety, adekwatne przy badaniu grup i procesów społecznych. Dostarczą one informacji do dalszej analizy.
Obecność w terenie da możliwość przeprowadzenia społecznych badań z zastosowaniem metod jakościowych oraz ilościowych. Powyższe metody i techniki uzupełnione zostaną o kwerendę biblioteczną (dotyczącą prac zwartych, czasopism i dzienników), która pozwoli między innymi na przeprowadzenie analizy dyskursów społecznych oraz analizę zmian ekonomiczno-demograficznych. W tych ostatnich pomocne będą również techniki analizy statystycznej.
W końcowej fazie badań, szczególnie przy formułowaniu wniosków końcowych, pomocna będzie metoda analizy porównawczej.
Proponowany projekt:
Rezultaty badań upowszechnione zostaną poprzez publikacje, zarówno monografie jak i artykuły naukowe, udział w konferencjach naukowych, oraz formy popularnonaukowe jak przygotowanie wystawy, prelekcje i wywiady. Projekt będzie posiadał własny blog naukowy, dzięki któremu będzie można uzyskać bezpłatny dostęp do wyników badań.
Konkurs: SONATA 16
Kierownik projektu: dr Michał Obszyński
Okres realizacji: 2021-2024
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
Projekt stawia sobie za cel prześledzenie statusu literatury jako jednej z dziedzin kultury w intelektualnym dyskursie kongresów i festiwali poświęconych sztuce Czarnych od 1956 roku do dzisiaj. Obejmując szereg wydarzeń takich jak Kongresy Czarnych Pisarzy i Artystów (Paryż, 1956 i Rzym, 1959), przez serię festiwali panafrykańskich, które odbyły się w latach 1960 i 1970, aż po jeden z największych festiwali literackich w świecie francuskojęzycznym, Étonnants Voyageurs (i jego pozaeuropejskie edycje w latach 2000- 2013), projekt zakłada analizę miejsca i roli literatury w różnorodnych koncepcjach kultury i sztuki krajów postkolonialnych (lub, w zależności od momentu historycznego, walczących o niepodległość), które to koncepcje przedstawione zostały w ramach samych kongresów lub, w przypadku festiwali, w ramach konferencji towarzyszących głównym wydarzeniom festiwalowym. W ramach planowanych prac analizie poddane zostaną wypowiedzi takich pisarzy i intelektualistów jak Aimé Césaire, Léopold Sedar Senghor, Richard Wright, Jacques Stephen Alexis, René Depestre, Frantz Fanon, Stanislas Spero Adotevi, Henri Lopes, Sékou Touré, Albert Memmi, Lamine Niang, Michel Le Bris czy Alain Mabanckou. Badania, sytuującej się w zakresie socjokrytyki, zakładają dogłębne osadzenie poszczególnych wydarzeń w charakterystycznym dla każdego z nich kontekście społecznopolitycznym, szczegółową analizę dyskursu towarzyszącego jak również konfrontację wyników tych etapów z indywidualnymi świadectwami uczestników kongresów i festiwali. Projekt zakłada zatem prace w ujęciu interdyscyplinarnym, koncentrując się równocześnie na postulatach i programach dotyczących bezpośrednio literatury. Część z wydarzeń, które wchodzą w zakres planowanych badań świętowało dość niedawno swoje jubileusze, z racji czego niektóre z nich stały się przedmiotem ponownego zainteresowania badaczy (mamy tu na myśli głównie Drugi Kongres Czarnych Pisarzy i Artystów z Rzymu, z 1959 roku) lub zostały upamiętnione przez współczesne edycje (Drugi Festiwal Panafrykański, który odbył się w 2009 roku w Algierze i Międzynarodowy Festiwal Sztuki Czarnych, którego trzecią odsłonę zorganizowano w 2010 roku w Dakarze). Chronologia jest tutaj zatem jednym z motywów podjęcia planowanej tematyki. Głównym natomiast powodem, który stoi za projektem jest chęć dogłębnego i całościowego prześledzenia intelektualnego metadyskursu literackiego towarzyszącego wybranym wydarzeniom, co dotychczas nie zostało jeszcze wykonane, lub częściowo tylko mieści się w ramach rozproszonych prac badawczych. Dodatkowym celem będzie zwrócenie uwagi na różnorodność omawianych koncepcji, co przekłada się na niejednoznaczność poszczególnych idei i założeń. Projekt zakłada wychwycenie wzajemnych powiązań i transferów idei pomiędzy poszczególnymi wydarzeniami w kontekście ich społeczno-politycznych uwarunkowań. Pozwoli to na przedstawienie pełniejszego niż dotychczas obrazu literatury jako jednego z obszarów ekspresji artystycznej społeczeństw postkolonialnych. Koncentrując się na wypowiedziach pisarzy oraz tekstach, które biorą literaturę za główny punkt odniesienia, celem projektu będzie ukazanie jak estetyczno-społeczne programy literackie zmierzają od dezalienacji postkolonialej do twórczości głoszącej pełną niezależność ideologiczną, przechodząc przez etapy takie jak zerwanie z redukcjonizmem rasowym, afirmacja nacjonalistyczna oraz utopijne w swej naturze koncepcje panafrykańskie, wszystko to, zachowując wyczulenie na wzajemne zapożyczenia i interferencje pomiędzy poszczególnymi koncepcjami i programami jak również na nurty poboczne, które wyrażają się niejako na marginesie głównych postulatów.
Konkurs: SONATA BIS 10
Kierownik projektu: dr hab. Justyna Włodarczyk
Okres realizacji: 2021-2024
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
Żyjemy w czasach wielu kryzysów, wśród których można wymienić katastrofę klimatyczną, masowe wymieranie gatunków, czy przemysłowy chów zwierząt. Interdyscyplinarne studia nad zwierzętami (animal studies) oraz humanistyka środowiskowa (environmental humanities) tworzą krytyczny metadyskurs, który pozwala na lepsze zrozumienie podstawowych problemów doby Antropocenu oraz strategii estetycznych stosowanych w literaturze i kulturze do przedstawiania tych problemów. Innymi słowy, dyskursy te mówią o tematach ważnych, ale przykrych. Ten projekt stara się jednak odwrócić dominującą w animal studies optykę i przyjrzeć się tekstom literatury i kultury, które nie przedstawiają „negatywów”, ale proponują idylliczne wizje harmonii międzygatunkowej. Proponuje zatem, aby w poważny sposób potraktować współczesne teksty kultury, które zwykle postrzegamy jako lekkie i przyjemne. Osiągnięciu tego celu ma służyć zestawienie współczesnych tekstów kultury popularnej z wcześniejszymi (od poł. XIX wieku) wyobrażeniami harmonii między ludźmi i zwierzętami. Współcześnie, tego rodzaju teksty kultury otaczają nas zewsząd, ale nie są traktowane poważnie, widzimy w nich chwilę wytchnienia między zajmowaniem się ważnymi tematami – w mediach społecznościowych historie o kociej mamie adoptującej mysie dziecko czy o kojocie pomagającym borsukowi przejść przez jezdnię z łatwością osiągają status „wirali”. Podobnie rzecz ma się z popularnymi narracjami o przyjaźni między człowiekiem a zwierzęciem: uratowanie zabiedzonego psa zmienia życie do tej pory samolubnego człowieka. Czy tego rodzaju słodkie (ang. cute) i wzruszające teksty, konsumowane zazwyczaj dość naiwnie, stanowią reakcję na poważne problemy doby Antropocenu? Swoisty wentyl bezpieczeństwa? Projekt proponuje przyjrzenie się wyobrażeniom harmonii międzygatunkowej w kulturze anglosaskiej od połowy wieku XIX, aby lepiej zrozumieć konteksty otaczających nas dzisiaj obrazów i narracji, a także prześledzić ewolucję odczytań tego rodzaju tekstów. Sięga również do kontekstów jeszcze wcześniejszych jako punktów odniesień, np. do sielanki czy kontekstów biblijnych. Osadzenie współczesnych przedstawień w pewnym kontekście historycznym pozwoli na lepsze zrozumienie roli, którą obecnie spełniają tego rodzaju narracje. Stworzy możliwość dostrzeżenia pewnej ciągłości i podobieństw między gatunkami uznawanymi za rozbieżne, a jednocześnie na podkreślenie tego, że wizualnie czy narracyjnie podobne teksty mogły być odczytywane zupełnie inaczej w różnych okresach i kontekstach. Projekt analizuje zarówno teksty proponujące całościowe rozwiązania prowadzące do harmonijnych relacji międzygatunkowych (np. w literackich utopiach) jak również teksty podające przykłady „pożądanych” jednostkowych harmonijnych relacji. Aby umożliwić rzetelną analizę różnorodnych tekstów kultury, zespół badawczy składa się z badaczy specjalizujących się w kilku polach badawczych w obrębie amerykańskiego i brytyjskiego literaturoznawstwa i kulturoznawstwa.
Konkurs: OPUS 20
Kierownik projektu: dr hab. Katarzyna Moszczyńska-Dürst
Okres realizacji: 2021-2025
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
Literatura autobiograficzna, choć zróżnicowana i wielowątkowa, tworzy we współczesnej literaturze argentyńskiej (2000-2020) wyraźny, oddzielny nurt. Pisarze różnych pokoleń, włączając się w różnorodne prądy światopoglądowe i artystyczne prezentują poprzez swoje autonarracje szczególny punkt widzenia zarówno na teraźniejszość (zaangażowanie w działalność ruchów społecznych, doświadczenie wykluczenia, cielesność, procesy tożsamościowe), jak i najbliższą przeszłość (dyktatura, opór, postpamięć). Rosnącemu zainteresowaniu czytelników ucieleśnionymi tekstami autobiograficznymi pisarzy argentyńskich nie towarzyszą prace teoretyczne, ani refleksja metodologiczna. Najnowsza literatura autobiograficzna, choć niezwykle oryginalna, nie doczekała się też w Argentynie syntetycznego, zbiorczego omówienia, mimo że są to teksty intrygujące teoretycznie i istotne społecznie. Celem projektu jest wyjście naprzeciw temu zapotrzebowaniu, czyli zbadanie i opisanie najnowszych tendencji (2000-2020) związanych z rozwojem life- and memory- writing oraz rekonceptualizacja badań nad ucieleśnionym pisarstwem autobiograficznym.
Konkurs: OPUS 21
Kierownik projektu: dr Ewelina Magdalena Wnuk
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
TYTUŁ PROJEKTU: Niemożliwe" czasowniki w języku maniq: Semantyczne badanie na pograniczach wyrażalności i leksykalizacji
Projekt skupi się na dwóch takich tezach mówiących o granicach znaczeniowych i oceni je w czasownikach dotychczas mało zbadanego języka maniq (członku rodziny austroazjatyckiej, używanym w Tajlandii przez trzystuosobową społeczność zbieraczy-łowców), który posiada rzadki profil pod kątem kodowania znaczeń.
Pierwsza teza o domniemanej granicy znaczeniowej, którą zajmie się projekt jest związana z niewysławialnością pewnych aspektów wyglądu ludzkiej twarzy. Badania sugerują, że ludzie mają trudność z opisem szczegółów wyglądu twarzy, zwłaszcza tak, żeby ktoś inny mógł rozpoznać opisywaną osobę. Nie wiemy jednak, jak użytkownicy różnych języków radzą sobie z tym wyzwaniem i czy ich języki różnią się pod względem bogactwa i szczegółowości słownictwa wyglądu twarzy. Projekt zajmie się tą luką w naszej wiedzy i zbada jak trudne jest opisywanie twarzy w języku maniq, porównując go do języka polskiego jako reprezentanta rodziny języków indoeuropejskich
Druga teza, którą zajmie się projekt mówi, że znaczenia czasowników są ograniczone uniwersalną zasadą „Komplementarności Sposobu i Rezultatu”, według której pojedynczy czasownik może wyrażać albo sposób (np. szorować, gramolić się), albo rezultat (np. złamać, zejść), a czasowniki wyrażające oba te elementy równocześnie są niemożliwe.
Wspólnie, badania z obu części projektu przyczynią się do odpowiedzi na pytanie czy proponowane granice znaczenia są prawdziwymi granicami ludzkiego języka czy raczej sygnalizują pewne elastyczne ograniczenia, które w odpowiednich warunkach językowych i kulturowych mogą być przełamane. Wyniki pomogą poszerzyć naszą wiedzę na temat obu obszarów znaczeniowych o mało zbadany typ języka i rzucą nowe światło na zagadnienie znaczenia czasowników w języku.
Konkurs: OPUS 21
Kierownik projektu: dr Araceli Rojas Martinez Gracida
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
Odkodowywanie tonalamatl: nowy komentarz interpretacyjny do Kodeksu Laud w świetle jego materialnego wsparcia, procesu pisania i wiedzy o kalendarzu wśród rdzennej ludności
Celem tego projektu jest opracowanie i przygotowanie książki z nową interpretacją Kodeksu Laud. Ten przedhiszpański manuskrypt przetrwał niszczenie rdzennych materiałów religijnych w XVI wieku, kiedy Hiszpanie przybyli na tereny dzisiejszego Meksyku i Ameryki Środkowej. W czasach przedkolonialnych takie księgi były używane przez kapłanów, którzy specjalizowali się w dywinacji i rytuałach związanych z kalendarzem 260-dniowym. W języku Azteków, nahuatl, nazywano je tonalamatl czyli "Księgami przeznaczenia". Obecnie zachowało się tylko pięć z tych przedhiszpańskich rękopisów, z których wszystkie znajdują się w zbiorach muzeów i bibliotek w Europie. Kodeks Laud, przechowywany obecnie w Bibliotece Bodlejańskiej w Oksfordzie (Wielka Brytania), jest najmniej opracowanym i tym samym zrozumianym kodeksem tej grupy. Jest to również rękopis zawierający najwięcej rycin związanych ze śmiercią, takich jak czaszki, szkielety, bóstwa śmierci, szczątki ludzkie i ofiary z ludzi. Często uważa się, że sceny te prezentują brutalne rytuały z rozczłonkowaniem ciał i masowym przelewaniem krwi. Pogląd ten rozwinął się w dużej mierze przez wzgląd na kroniki kolonialne, które pisali Hiszpanie opisując kulturę i religię ludów Mezoameryki. Ich treść pomagała uzasadnić program trwającej 300 lat kolonizacji hiszpańskiej, której następstwami są wciąż istniejące wykluczenie rdzennych mieszkańców tego regionu i niedostatek w ich społecznościach. Projekt ten próbuje nadać inną perspektywę scenom przedstawianym w tego typu przykładach dziedzictwa, w szczególności Kodeksowi Laud, w rzeczywistości posiłkując jego rozszyfrowanie wiedzą, pochodzącą z wciąż wykorzystywanego 260- dniowego kalendarza i jego symbolicznych skojarzeń wśród samej rdzennej ludności.
Konkurs: PRELUDIUM 20
Kierownik projektu: mgr Tomasz Jan Łuszczek
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
TYTUŁ PROJEKTU: Palatalizacja i powiązane procesy fonologiczne w gwarze podhalańskiej na podstawie gwary wsi Dzianisz. Analiza w ramach teorii optymalności.
Niniejszy projekt ma dwa cele: ogólnojęzykoznawczo-teoretyczny oraz opisowy. Celem ogólnojęzykoznawczo-teoretycznym jest włączenie się w dyskusję na temat adekwatności teorii optymalności jako modelu fonologicznego. Celem deskryptywnym jest zebranie danych i przeprowadzenie ich analizy w taki sposób, ażeby odkryć rządzące gwarą podhalańską (w szczególności jej realizacją we wsi Dzianisz) reguły fonologiczne oraz generalizacje. Ten cel jest istotny, ponieważ gwara podhalańska nie została jak dotąd profesjonalnie opisana zgodnie ze współczesną metodologią językoznawczą. Jest to sprawa ważna, gdyż gwara ta stanowi istotny fragment polskiej kultury językowej. A zatem, niniejszy projekt nie jest tylko studium teoretycznym. Jest on próbą dokumentowania i archiwizacji unikalnego systemu polskiej kultury językowej. Ta próba winna być podjęta jak najszybciej, ponieważ gwara podhalańska ma niebezpiecznie powiększające się znamiona zanikającego systemu gramatycznego.
Gwara mówiona we wsi Dzianisz jest częścią gwary podhalańskiej. Przeprowadzone przeze mnie badanie pilotażowe dowodzi, że fonologiczna struktura tej gwary różni się znacząco od struktury języka ogólnopolskiego. Wychwycenie i opisanie tych różnic jest dużym wyzwaniem dla teorii optymalności, która dotychczas nie była używana do opisu wysoko skomplikowanych systemów palatalizacji.
Konkurs: PRELUDIUM 20
Kierownik projektu: mgr Paweł Arkadiusz Wiechetek
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii
TYTUŁ PROJEKTU: Kotwica transformacji: hydroelektrownia Itaipu jako prekursorka Zielonego Nowego Ładu terytorialnego
Niniejszy projekt badawczy mierzy się z problemem przełożenia makro-dyskursu ZNŁ na konkretne międzysektorowe działania, w ramach konkretnych terytoriów, inicjowane przez lokalne podmioty "państwa przedsiębiorczego". Analizowana jest również adekwatność "zorientowanej na misje" polityki terytorialnej z okresu Wielkiej Depresji w odniesieniu do obecnie proponowanych rozwiązań. Punkt wyjścia stanowi stworzony na potrzeby projektu model teoretyczny tzw. organizacji kotwiczącej ("Anchor"), łączący w sobie założenia nurtów sektorowego i terytorialnego. (Transition) Anchor miałby zatem dynamizować i nadawać spójny charakter procesowi wdrażania NZŁ w obrębie swojej strefy wpływów. Badanie weryfikuje możliwość wdrożenia tego typu rozwiązań w kontekście sektora energetycznego, który przez część obserwatorów postrzegany jest jako hamulec ("veto incumbent"), przez innych natomiast jako potencjalna awangarda ZNŁ.
Model "zorientowanej na misję organizacji kotwiczącej" testowany jest w ramach analizy przypadków 3 państwowych przedsięwzięć energetycznych: Tennessee Valley Authority (TVA) stanowiąca najbardziej emblematyczną inicjatywę rooseveltowskiego Nowego Ładu (1933-1944); Itaipu Binacional, która adaptuje model TVA do kontekstu współczesnej agendy rozwojowej (2003- 2016); oraz Kostarykański ICE. W ramach każdego z 3 przypadków analizowana jest tzw. "konfiguracja KMR" (kontekst-mechanizm-rezultat). Konfiguracje są badane przy użyciu metody rozszerzonego przypadku (ECM) opartej na ujęciu etnograficznym. Badania terenowe obejmują m. in. prowadzenie obserwacji uczestniczącęj, wywiadów, focus groups, jak również realizację eseju audiowizualnego. "Konfiguracje KMR" zaobserwowane w ramach studium przypadku Itaipu, porównywane są kontrfaktualnie (scenariusze alternatywne w ramach tego samego przypadku); retrospektywnie (w odniesieniu do przypadku TVA) i prospektywnie (w odniesieniu do przypadku ICE). Wynikiem badań ma być nowy ugruntowany empirycznie model "zorientowanej na misję organizacji kotwiczącej" (rekonstrukcja teorii).
Konkurs: Opus 14
Kierownik projektu: dr hab. Anna Cetera-Włodarczyk
Okres realizacji: 2018 - 2024
Jednostka: Instytut Anglistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Repozytorium polskich przekładów dramatów Williama Shakespeare'a w XX iXXI wieku: zasoby, strategia i recepcja
Celem projektu jest zgromadzenie i udostępnienie w formie e-repozytorium (Polski Szekspir UW) wiedzy o polskich przekładach dramatów Williama Shakespeare'a w XX i XXI wieku poprzez zebranie informacji o twórcach i okolicznościach przekładów oraz skompletowanie tekstów tłumaczeń lub (z uwagi na ograniczenia copyright) ich reprezentatywnych fragmentów. Zaplanowane prace obejmują analizę zastosowanych strategii przekładu, analizę uwarunkowań literackich i teatralnych odpowiedzialnych za wybór określonych strategii przekładu, opracowanie biogramów polskich tłumaczy Shakespeare'a w XX i XXI wieku, opis i analizę XX i XXI-wiecznych przekładów Shakespeare'a pod kątem edytorskim jak również opis i analizę recepcji teatralnej i krytycznej przekładów Shakespeare'a w zakreślonym czasie. Zgromadzone zasoby posłużą również do sformułowania wniosków istotnych dla historii literatury i przekładoznawstwa, a zwłaszcza dla teorii przekładu dramatu. Udostępnienie wszystkich polskich tłumaczeń Shakespeare’a (realizowany w latach 2016-18 bliźniaczy projekt miał na celu udostępnienie modułu obejmującego recepcję Shakespeare’a w XIX w.) zdynamizuje badania nad recepcją literatury w przekładzie w zmiennych kontekstach ideologicznych i estetycznych, w tym w okresach wojen, w systemach totalitarnych, w czasach gwałtownych przemian społecznych i ekonomicznych oraz pod presją ewoluujących doktryn estetycznych. Udostępnienie zasobu posłuży również pogłębienie refleksji nad możliwościami i efektami kulturowymi humanistyki cyfrowej jako przestrzeni konserwacji dziedzictwa kulturowego i środowiska badawczego.
Konkurs: Miniatura 6
Kierownik projektu: dr Anna Rędzioch-Korkuz
Okres realizacji: 2022-2023
Jednostka: Instytut Anglistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Przekład meliczny w służbie idei- plskie tłumaczenia utworów wokalnych w telewizyjnym programie rozrywkowym w latach 60. XX wieku.
Planowane działanie naukowe zakłada przeprowadzenie badań wstępnych w ramach szerszego projektu poświęconego problematyce przekładu melicznego, jego kontekstu, ograniczeń oraz norm. Działanie naukowe obejmuje przeprowadzenie analizy źródeł archiwalnych, przygotowanie opracowań nutowych utworów wokalnych w języku wyjściowym oraz docelowym z zaznaczeniem linii wokalnej, przeprowadzenie analizy porównawczej warstwy leksykalnej wyjściowej i docelowej omawianych utworów oraz analizy multimodalnej utworów wokalnych w językach wyjściowych i docelowych. Tym samym z metodologicznego punktu widzenia badania będą miały charakter deskryptywno-eksplikacyjny. Główne pytanie badawcze dotyczy wpływu kontekstu kultury docelowej na kształt docelowego utworu wokalnego we wszystkich wymiarach, tj. w wymiarze leksykalnym, wokalnym, wizualnym i muzycznym, i ma na celu zweryfikowanie tezy, zgodnie z którą przekład jest wynikiem dialogu ograniczeń budujących jego kontekst.
Konkurs: Sonata 17
Kierownik projektu: dr Katarzyna Szoblik
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Instytut Iberystyki
TYTUŁ PROJEKTU: W Tlalokanie św. Franciszka - synkretyzm religijny i dialog międzykuturowy w chrześcijańskich tekstach "Catares Mexicanos"
Przedmiotem badań prezentowanego projektu będzie zbiór pieśni spisanych w XVI wieku w języku Nahuatl (azteckim) wchodzący w skład manuskryptu znanego jako Cantares Mexicanos. Od momentu podboju ziem dzisiejszego Meksyku przez Hernanda Korteza rdzenna ludność zamieszkująca te tereny była sukcesywnie poddawana ewangelizacji, najpierw przez konkwistadorów, a następnie przez europejskich, głównie hiszpańskich, duchownych. Franciszkanie, Dominikanie i Augustianie, którzy jako pierwsi rozpoczęli te działania na wielką skalę, szybko zorientowali się, że Aztekowie dysponowali bardzo bogatą tradycją oralną, a ich system wartości nie był aż tak odmienny od chrześcijańskiego jak mogło się wydawać na pierwszy rzut oka. Razem ze swoimi indiańskimi uczniami zaczęli więc przystosowywać dawne modele utworów do nowych potrzeb. Śpiewano-taneczne performanse (cuicatl), które w czasach przed-hiszpańskich pełniły ważną rolę w przekazywaniu wiedzy o przeszłości i umacnianiu tożsamości kulturowej grupy, okazały się doskonałym narzędziem ewangelizacyjnym. Jednakże, właśnie ze względu na ich zakorzenienie w tradycji przodków, były one jednocześnie również przestrzenią, w której Indianie mogli przemycać elementy dawnego kultu w sposób niezauważalny dla braci zakonnych. Podstawowym celem projektu jest analiza procesu tworzenia pieśni o tematyce chrześcijańskiej zawartych w badanym manuskrypcie, a także ich roli w procesie ewangelizacji.
Konkurs: Opus 23
Kierownik projektu: dr hab. Alessandro Baldacci
Okres realizacji: 2022-2026
Jednostka: Katedra Italianistyki
TYTUŁ PROJEKTU: W dialogu z ekstremum. Recepcja Paula Celana w poezji włoskiej od drugiej połowy XX wieku
Niniejszy projekt wypływa z przekonania o dialogicznej naturze kultury i literatury. Zatem w dialogu między poetami i w relacjach między poetykami odkryjemy prawdziwe sedno – teoretyczne i praktyczne – pozwalające uchwycić sposób funkcjonowania poezji, proces jej rozwoju, umacniania się i transformacji. W badaniu recepcji Celana przez poetów włoskich będziemy dążyć do wypromowania takiej potrzeby refleksji estetycznej i etycznej, która funkcjonuje integrując punkt widzenia literaturoznawstwa porównawczego z punktem widzenia literaturoznawstwa narodowego poszczególnych krajów. Na koniec stawiamy sobie za cel ujawnienie (i poddanie pod dyskusję) specyfiki recepcji Celana przez poezję włoską (aż do uczynienia go niemal „włoskim klasykiem”) oraz ogromnego potencjału jego poetyckiego i ludzkiego przesłania, które dzięki zdolności przekraczania języków i kultur potwierdza rolę tego poety jako międzynarodowego klasyka literatury.
Konkurs: Preludium 21
Kierownik projektu: mgr Jakub Dunin-Borkowski
Okres realizacji: 2023-2026
Jednostka: Instytut Anglistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Zbitki spółgłoskowe w języku baskijskim. Opis generatywny w ramach Teorii Optymalności.
Badania nad systemem dźwięków danego języka daje pojęcie dlaczego ten język zachowuje się w konkretny sposób. Na przykład opisy fonologiczne języka polskiego i angielskiego pokazują dlaczego w tym pierwszym ludzie ubezdźwięczniają spółgłoski na końcu wyrazów, a w tym drugim nie. Z drugiej strony, badania nad teorią fonologiczną dostarczają wyjaśnień i przewidywań na temat systemów dźwiękowych oraz ich zachowania. Wiemy zatem dlaczego ludzie na ogół ubezdźwięczniają spółgłoski na końcu wyrazów oraz
przewidujemy, że nowe słowa w polskim i angielskim będą stosować się do zasad fonologicznych odpowiednich systemów. Celem tego projektu jest stworzenie opisu i analizy fonologicznej zbitek spółgłoskowych w języku baskijskim, która ukazałaby szczegółowe przyczyny ich zachowania fonologicznego. Brakujące dane należy uzupełnić badaniami empirycznymi. W ramach badań zostaną zrobione nagrania audio z udziałem rodzimych użytkowników języka baskijskiego mieszkających w Kraju Basków. Istotny dla projektu materiał dźwiękowy zostanie przetranskrybowany fonetycznie i przeanalizowany przy użyciu najnowocześniejszych teorii fonologicznych, takich jak teoria optymalności (OT). Analizy OT wielu języków okazały się wiele wnosić w rozumienie zachowania systemów dźwiękowych. Przewiduje się, że podobne wyniki można uzyskać w obecnym projekcie. Wyniki analizy nie tylko dostarczą adekwatnego opisu fonologicznego języka baskijskiego, ale także przyczynią się do ogólnego zrozumienia fonologii. W szczególności dane baskijskie są interesujące z perspektywy kilku kontrowersyjnych tematów w fonologii, np. natury spółgłosek zwarto-szczelinowych, fuzji segmentów oraz nietransparentności fonologicznej. Wreszcie, język baskijski ma ograniczoną liczbę użytkowników i jest klasyfikowany jako wrażliwy. Dlatego każde badanie dotyczące języka baskijskiego pomaga w jego popularyzacji i ochronie.
Konkurs: Miniatura 7
Kierownik projektu: dr Tomasz Rudowski
Okres realizacji: 2023-2024
Jednostka: Instytut Iberystyki
TYTUŁ PROJEKTU: Kapitalizmy latynoamerykańskie. Geneza, struktura, dynamika. Badania wstępne.
W ramach działania naukowego zaplanowane jest przeprowadzenie kwerendy w bibliotekach i dialogu naukowego z badaczami w Argentynie (Buenos Aires). Celem tego działania jest zebranie, analiza i wykorzystanie istotnych źródeł historycznych, literatury naukowej, publikacji, artykułów i prac badawczych związanych z tematyką kapitalizmu w kontekście latynoamerykańskim oraz rozmowa z argentyńskimi badaczami. Do podjęcia tego tematu skłoniła mnie konieczność uzupełnienia braków w badaniach przedmiotowych na temat różnorodności kapitalizmu w Ameryce Łacińskiej. Z kolei wybór Argentyny jako miejsca realizacji działania naukowego wiąże się z tym, że obecnie jest państwem z niestabilną sytuacją gospodarczą, z najwyższą w regionie po Wenezueli inflacją, a także gdzie ścierają się elementy kapitalizmu wolnorynkowego z państwowym.
Konkurs: Opus 24 (LAP)
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic
Okres realizacji: 2023-2027
Jednostka: Instytut Anglistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Narzędzia cyfrowe w przyswajaniu słownictwa w L2 i L3. Badanie międzyjęzykowe
Słów w języku obcym możemy uczyć się na wiele różnych sposobów, w tym również przy wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi cyfrowych. Nowych słów możemy się na przykład nauczyć incydentalnie – czyli niejako przypadkowo, mimochodem, np. czytając strony internetowe lub oglądając filmy w języku obcym. Nowego słownictwa możemy też uczyć się celowo, na przykład kiedy piszemy w języku obcym pracę do szkoły czy na uczelnię i korzystamy ze słownika cyfrowego lub translatora cyfrowego. W naszym projekcie zbadamy, w jaki sposób osoby uczące się języków obcych przyswajają słowa incydentalnie i celowo za pomocą narzędzi cyfrowych. Aby lepiej zrozumieć te procesy, nasz projekt obejmie kilka języków w dwóch krajach: Polsce i Szwajcarii. Zbadamy Polaków uczących się języka angielskiego jako drugiego języka (L2) oraz Szwajcarów znających niemiecki i francuski uczących się angielskiego jako trzeciego języka (L3). Skoncentrujemy się na kognatch (słowach podobnych w formie i znaczeniu) i niekognatach (niepodobnych w formie, podobnych w znaczeniu) między angielskim a każdym z trzech języków z różnych rodzin językowych: polskim (słowiański), francuskim (romański), lub niemieckim (germański).
Konkurs: Cooperation partnerships in higher education
Kierownik projektu: dr hab. Krystyna Szymankiewicz
Okres realizacji: 2023-2026
Jednostka: Instytut Romanistyki
TYTUŁ PROJEKTU: COMMUNIKITE: COMMUNICATIVE Needs in a First-aid KIT for humanitarian EMERGENCY situations
Objectives: The main objective of COMMUNIKITE is to provide communicative first aid materials for humanitarian emergency situations, with attention to the current Ukrainian situation, but also to other circumstances in which these resources for basic communication are necessary and as a first contact of linguistic immersion in the new language. A guide will also be created to address the use of these tools by mediators in these conflicts: volunteers, institutional and non-governmental organisations, etc.
Implementation: Three types of activities are proposed linked to the two products. The first is the creation of resources for elementary communication and first immersion, grouped on a common website and aimed at people who do not know the language of the host community (pictographic glossaries, phonetic immersion, multilingual vademecum, among others). Subsidiarily, a guide for the use of the materials developed will be produced and 2 training activities linked to the development phases will be implemented.
Results: The two products respond to a need detected in times of humanitarian emergency: materials will be available to meet a wide range of needs at a critical moment in the integration of refugees and immigrants who have no knowledge of the language spoken in the host community. It is a kind of first aid communication kit, which can also be used by people working in the field with these groups, even in other situations and conflicts than the current ones.
Kierownik projektu: dr hab. Piotr Kociumbas
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Germanistyki
TYTUŁ PROJEKTU: Bibliotheca Herbergeriana. Rekonstrukcja wschowskiej biblioteki Valeriusa Herbergera (1562-1627) i jego potomków. Przyczynek do kultury uczonych na pograniczu (Wielko-)Polski i niemieckiego obszaru językowego
Położona na pograniczu Śląska i Wielkopolski Wschowa (niem. Fraustadt), od połowy XIV wieku znajdująca się pod władaniem królów Polski, chętnie przyjmowała w swoje mury wczesnonowożytnych dysydentów religijnych. Miasto, zamieszkałe w dużej mierze przez niemieckojęzyczne mieszczaństwo, stało się przeto istotnym ośrodkiem reformacji na terenie Rzeczpospolitej, a w efekcie również pomostem łączącym przede wszystkim kulturę polską i niemiecką. Decydującą rolę odgrywała przy tym znana miejscowa ewangelicka szkoła łacińska, założona w 1607 roku przy kościele Żłóbka Chrystusowego, której liczni, doskonale wykształceni absolwenci kontynuowali naukę w gimnazjach znajdujących się na terenie Śląska czy Prus Królewskich. Istotnym wsparciem dla procesu edukacji we wschowskiej szkole była utworzona w 1641 roku biblioteka kościelna, której początki stanowił prywatny księgozbiór jednego z najsłynniejszych wschowskich synów – pastora, teologa, poety i twórcy pieśni kościelnych Valeriusa Herbergera (1562-1627) oraz jego potomków. Cel wnioskowanego projektu, który ma być realizowany przez Uniwersytet Warszawski (Instytut Germanistyki) oraz Uniwersytet w Hamburgu (Instytut Historii Kościoła i Dogmatyki), zakłada z jednej strony rekonstrukcję i analizę zasobów biblioteki Herbergerów w oparciu o przechowywany w Bibliotece Narodowej w Warszawie rękopiśmienny indeks książek z 1656 roku, a także o zbiory narodowej książnicy. Szczęśliwie bowiem zachowały się obszerne fragmenty historycznego wschowskiego księgozbioru i są one od 1949 roku dostępne w stołecznej bibliotece. Z drugiej strony projekt ma na celu uwydatnienie rangi Bibliotheca Herbergeriana jako niezwykle ważnego świadectwa tak środkowo-wschodnioeuropejskiej wielojęzyczności w okresie wczesnonowożytnym, jak i ówczesnego transferu kultury uczonych. W ramach przedsięwzięcia planowane jest wydanie publikacji książkowej (dostępnej również w Open Access), która zawierać będzie edycję wspomnianego rękopiśmiennego indeksu oraz rekordy bibliograficzne sporządzone według dzisiejszych standardów. Obszerne posłowie przybliży ponadto charakterystykę kolekcji, a także jej dzieje.
Kierownik projektu: Ewa Wojno-Owczarska (UW)
Celem międzynarodowego projektu naukowo-badawczego Topographien der Globalisierung / Topographies of Globalization jest refleksja na temat różnorodnych problemów współczesnego świata występujących na skalę globalną.
Badania prowadzone w ramach projektu obejmują takie zagadnienia, jak: rola spuścizny kulturowej i tożsamość narodowa w epoce globalizacji; uwarunkowania ekonomiczne ludzkiej egzystencji; następstwa kryzysu ekonomicznego, społecznego i politycznego (m. in. bezrobocie i migracje); różnorodne zagrożenia na skalę globalną (m. in. zmiany klimatu i międzynarodowy terroryzm) oraz związane z nimi katastroficzne wizje przyszłości prezentowane w utworach literackich.
Do rezultatów projektu należą: